3-tema. Ilimiy stil. Sóylesiw stili hám onıǹ ózgeshelikleri

3.Sóylew tili leksikası

Sóylew tili - bul xalıqtıń kúndelikli turmısta bir-biri menen tuwrıdan-tuwrı qatnas jasawınıń jedel túri. Onıń tiykarın tildegi ulıwma qollanıwshı sózler quraydı. Sóylew tiliniń leksikasında tek ulıwma qollanılıwshı sózler ǵana emes, sonıń menen birge ádebiy tildiń leksikalıq normalarına juwap bere almaytuǵın sózler de bar. Máselen, xalıq awızeki sóylesiw jaǵdayında jutım (awqat degen mánide), párwayı pánseri, (hesh nárseden xabarı joq degen mánide), mázi (tek, áytewir degen mánide), pátamamı (barlıǵı degen mánide) usaǵan sózlerden júdá jiyi paydalanadı. Bulardıń barlıǵı da tek sóylew tiline ǵana tán sózlerden ibarat. Olar kóbinese ádebiy tilde óziniń sinonimlik sıńarlarına iye bolıp keledi. Sonlıqtan da bunday sózler sóylew tili leksikasınıń qaramaǵında ǵana jiyi qollanılıp, ádebiy til normalarınan biraz alısıraqta qalıp qoyadı. Bunnan sóylew tili menen ádebiy til arasında baylanıs joq, sóylew tiliniń leksikası ádebiy tildiń leksikasına jaqın kelmeydi degen máni kelip shıqpaydı. Olar ekewi arasında bekkem baylanıs bar, ádebiy til usı sóylew tiliniń bazasında ǵana jumsaladı. Sóylew tili leksikasındaǵı ayırım sózlerdiń ádebiy tilde qollanılmawı olar arasındaǵı ayırmashılıqtan dárek beredi.

Qaraqalpaq tilinde sóylew tiliniń leksikasına tán sózler emocionallıq-ekspressivlik máni ayrıqshalıǵına iye bolıp keledi. Olarda kóbinese kemsitiw, kishireytiw yamasa soǵan usaǵan sóylew tiliniń elementleri júdá jiyi ushırasadı.