3-tema. Ilimiy stil. Sóylesiw stili hám onıǹ ózgeshelikleri

3-tema.Ilimiy stil. Sóylesiw stili hám onıǹ ózgeshelikleri

Jobası:

1. 
   Ilimiy stil haqqında maǵlıwmat
   
2. 
   Sóylesiw stili hám onıǹ ózgeshelikleri
   
3. 
   Sóylew tili leksikası
   

1. 
   Ilimiy stil haqqında maǵlıwmat
   

Ilim hám texnikalıq miynetlerdiń ádebiy til tiykarında jazılıw stili ilimiy stil dep ataladı. Ilimiy stil ádebiy tildegi kitabıy stillerdiń qatarına jatadı. Ondaǵı bayanlaw monolog túrinde, logikalıq jaqtan dálillengen, oylanıp dúzilgen gáplerden quralıp, bul stil ádebiy til ólshemlerıne sáykes bolǵan til qurallarınan paydalanadı. Ilimiy stil, álbette, ilimniń rawajlanıwı, onıń jańa tarawlarınıń payda bolıwı menen baylanıslı. Bul stildiń tiykarǵı maqseti - logikalıq informaciyanı xabarlaw, onıń haqıyqıy ekenligin dálillew bolıp esaplanadı. Sonlıqtan da onıń leksikasında hám grammatıkasında ózine tán bolǵan ózgeshelikleri boladı.

Leksikalıq ózgeshelikleri: Ilimiy stildiń leksikasında ilimniń hár bir tarawınıń ózine tiyisli terminleri qollanıladı. Bunday terminler tuwra mánisinde qollanılatuǵın bir mánili sózler bolıp, awıspalı mánide paydalanılmaydı. Mısalı: oy, terbelis, qozǵalıs, jaqtılıq, tuwındı, teńleme, jer bawırlawshılar, kesindi, sheńber h.t.b.

Morfologiyalıq ózgeshelikleri: 1. Ilimiy stilde atlıqlar kóbinese birlik sanda qollanıladı. Mısalı: Erkin halında fosfor bir neshe allotropiyalıq túp ózgerisin dúzedi. Sanlıq óziniń forma jasawshı specifikalıq affikslerine iye. 2.Feyildiń betlik formalarınan, kóbinese, birlik sannıń III bet forması: ataladı, tabıladı, aytıladı, esaplanadı, ǵárezli boladı, kórsetedi. Kóplik sannıń I bet formaları qollanıladı: esaplaymız, iye bolamız, aytamız, kóremiz, bayqaymız. 3. Ilimiy stilde feyiller házirgi-keler máhál formasında qollanıladı. Mısalı: Qattı deneler tek óziniń kólemin saqlap ǵana qoymastan, formasın da saqlaydı. Metallardıń oksidleri onda eriydi, al metall erimeydi.

Sintaksislik ózgeshelikleri: 1.Ilimiy stilde kiris aǵzalı gápler keńirek qollanıladı. Aytayıq, A tochkasınan A tuwrısına eki perpendikulyar túsiriwge boladı deyik. Álbette, sistemanı jıllılıqtı hesh ótkizbeytuǵın qabıq penen qorshaw múmkin emes. Demek, qaralıp otırǵan funkciyanıǹ O tochkasında tuwındısı da bolmaydı. Bul boljaw, haqıyqattanda da, durıs. 2. Hár qıylı feyillik toplamlar hám qospa gápler kóplep ushırasadı: Azot jetispese, ósimliktiń ósiwi irkiledi, dáslep japıraqlar solǵın jasıl reńge enedi, onnan keyin sarǵayadı hám fotosintez procesi toqtaydı.

Ilimiy stilge ilimniń hár túrli tarawları boyınsha jazılǵan monografiyalıq izertlewlerdiń, kitapshalardıń, joqarı hám orta arnawlı oqıw orınlarına arnalǵan sabaqlıqlar tiliniń stili kiredi. Bundaǵı bayanlanatuǵın pikirler kóp mánilikti bildirmeydi, tuwra mánisinde yaǵnıy terminologiyalıq mánide qollanıladı.

1-tapsırma. Ilimniń hár túrli tarawlarınan alınǵan ilimiy stildiń úlgilerin oqıp shıǵıń hám ilimiy stilde jazılǵan miynetlerden mısallar jazıp túsindiriń.

Eger úshmúyeshlikte eki múyesh teń bolsa, ol teń qaptallı úshmúyeshlik boladı. (geometriya)

Turaqlı toktıń kúshi eki ótkizgishte de birdey boladı. (fizika)

Informaciya - maǵlıwmatlardı jıynaw, qayta islew hám jetkerip beriwden ibarat dep túsiniledi. (informatıka)

Til - adamlardıń eń áhmiyetli qarım-qatnas quralı. Sóz - tildiń bir pútin leksikalıq birligi. Ol óziniń mánisine, xızmetine qaray nominatıvlik qásiyetke iye boladı. (til bilimi)

Hawa, suw, jer, aspan deneleri, ósimlikler, haywanlar yaǵnıy bizdi qorshap turǵan nárselerdiń barlıǵı birlikte tábiyat dep ataladı. (tábiyattanıw)

2-tapsırma.. Berilgen tekstten termin sózlerdi anıqlań hám sóylep beriń.