3. Tizimli blokni qismlarga ajratish. Tizimli blok

LABORATORIYA ISHI- 2: KOMPYUTER TIZIMLI BLOKINI QISMLARGA AJRATISH

Topshiriqlar rejasi:

1. 
   Tizimli blok haqida ma’lumot.
   
2. 
   Tizimli blok qismlari.
   
3. 
   3.Tizimli blokni qismlarga ajratish.
   
   Tizimli blok. Personal kompyuterda bitta odam, biror bir mutahasis ko’magiga muhtoj bo’lmay ishlashi mumkin. Foydalanuvchi muloqotni ko’pgina vositalar orqali: alvafit-raqamli yoki grafik displey, klaviatura, sichqoncha va boshqalar bilan bajaradi. PK konfiguratsiyasini keragicha o’zgartirish mumkin. Biroq tayanch konfiguratsiyasi tushunchasi bor, u ommabop (tipik) hisoblanadi: tizimli blok (prosessor); monitor; klaviatura; sichqoncha. Kompyuterlarning portativ (noutbuk) variantida tizimli blok klaviatura ostida, qopqog’ida esa monitor joylashgan bo’ladi.
   
   Shinalar.Boshqa qurilmalar birinchi navbatda operativ xotira bilan protsessor provodniklarining (uzatgichlar) shodasi (boshqacha nomi shinalar) bilan bog’lanadi. Shinalar uch turga ajratiladi:
   
   Adresli shina. Bu shinadan yuboriladigan ma’lumotlar operativ xotira yacheykalarining adresi deb tushuniladi. Xuddi shu shinadan protsessor bajariladigan komandalar adresini va shu komandalar ishlatadigan ma’lumotlarni o’qiydi. Zamonaviy protsessorlarda adresli shina 32-razryadli, ya’ni u 32 uzatgichdan iborat.
   
   Ma’lumotlar shinasi. Bu shina orqali operativ xotiradan protsessor registrlariga (va teskari) ma’lumotlar nushasi ko’chiriladi. Intel Pentium protsessorlarida ma’lumotlar shinasi 64-razryadli va bir taktda 8-baytli ma’lumot qayta ishlashga tushadi.
   
   Komandali shina. Bu shina orqali operativ xotiradan protsessor bajarishi uchun komandalar kelib tushadi. Komandalar bayt ko’rinishida taqdim etiladi. Oddiy komandalar bir baytga kiritiladi, biroq ba’zi komandalar bajarilishi uchun 2, 3 va undan ortiq bayt kerak bo’ladi. Ona platadan shina faqat protsessor bilan bog’lanish uchungina emas, u ona platadagi ichki qurilmalar, hamda ona plataga ulanadigan boshqa qurilmalar bilan ham bog’lanishga xizmat qiladi.
   

Tizimli plata Disk yurituvchi


LABORATORIYA ISHI-2: KOMPYUTER TIZIMLI BLOKIGA TEXNIK XIZMAT KO’RSATISH

Topshiriqlar rejasi:

1. 
   
   
   Tizimli blok haqida ma’lumot.
   
2. 
   
   
   Tizimli blokni qismlarga ajratish.
   
3. 
   
   
   Tizimli blok qismlarini yig’ish.
   

Tizimli blok. Personal kompyuterda bitta odam, biror bir mutahasis ko’magiga muhtoj bo’lmay ishlashi mumkin. Foydalanuvchi muloqotni ko’pgina vositalar orqali: alvafit-raqamli yoki grafik displey, klaviatura, sichqoncha va boshqalar bilan bajaradi. Tizimli blok qismlari. Personal kompyuterning eng katta platasi tizimli platadir (Mother Board- ruscha materinskaya plata). Unda quyidagilar joylashgan bo’ladi:

• 
  Protsessor – asosiy mikrosxema, matematik va mantiqiy operatsiyalarni bajaradi;
  

• 
  Chipset (mikroprotsessorlar komplekti) - mikrosxemalar shodasi, ichki qurilmalar ishini boshqaradi va ona plataning asosiy funktsional imkoniyatlarini aniqlaydi;
  

• 
  Shinalar – uzatuvchilar shodasi, kompyuterlar ichki qurilmalari o’rtasida xabar almashtirishga xizmat qiladi;
  

• 
  Operativ xotira va uning turli qurilmalari;
  

• 
  Doimiy xotira qurilmalari;
  

• 
  Qo’shimcha qurilmalarni ulash razyomlari (slotlar).
  

Mikroprotsessorlar. Kompyuterning bosh mikrosxemasi – mikroprotsessor bo’lib, uning «miyasi» hisoblanadi. U xotirada joylashgan programmali kodni bajarishga ruhsat beradi va kompyuterning barcha qurilmalri ishini boshqaradi. Uning tezligi kompyuter tezligini belgilaydi. Konstruktivlik boyicha, mikroprotsessor kichik o’lchamdagi kremniy kristalidir (bir necha santimetrni tashkil etadi).

Takt chastotasi. Birlik vaqt ichida protsessorning elementar operatsiyalar sonini takt chastotasi belgilaydi. Zamonaviy protsessorlarda takt chastotasi Mglarda (1Gts bir sekund davomida bir operatsiyani bajarishni bildiradi, 1MGts=106Gts) o’lchanadi. Protsessorning takt chastotasi qancha ko’p bo’lsa, uning unumdorligi shuncha ko’p bo’ladi. Birinchi mikroprotsessorlar 4.77Mgts chastotasida ishlagan bo’lsa, hozirgilarining ishchi chastotasi 2GGts dan (1GGts=103Mgts) oshadi.

Razryadlilik. Mikroprotsessorning razryadliligi, u bir takt davomida o’zining registrlarida nechta bit qabul qilishi va qayta ishlashi mumkinligini ko’rsatadi. Mikroprotsessor razryadliligi komandali shina razryadliligi bilan belgilanadi, Ya’ni shinadagi uzatuvchilar soniga bog’liq, ulardan aslida komandalar uzatiladi.

Kesh-xotira. Protsessor ichida ma’lumot almashishi protsessor va operativ xotira orasidagi almashishdan ancha tez bajariladi. Shuning uchun operativ xotiraga murojaatlarning sonini kamaytirish maqsadida protsessor ichida o’rta operativ xotira yoki kesh-xotira yaratiladi.

Shinalar.Boshqa qurilmalar birinchi navbatda operativ xotira bilan protsessor provodniklarining (uzatgichlar) shodasi (boshqacha nomi shinalar) bilan bog’lanadi. Shinalar uch turga ajratiladi