3. Y. Alimjonova a. Tо‘laganov

XALQERTAKLARI
«YORILTOSH»
ir bor, ekan, bir yо‘q ekan, ikkita opa - singil bо‘lgan ekan, :ng 
oti Gulnora, singlisining oti Oymomo ekan.
Gulnora bilan Oymomo kichkina ekanlarida onadan yetim 1y|bdi. 
Ikkovi quvnab - kuvnab о‘ynashar, xoxolashib kulishar, Si bir kо‘rpada 
yotishar, opasi singlisiga qizik - kizik ertaklar SH berar ekan. 
Kunlardan bir kun tillari chuchuk Oymomo iga:
-^Dada, menga oyi olib-'bering, - debdi.
102

---

Otasm kizlarimga qarar degan umidda bir xotiiga uylaiibdi. О‘gay 
onaо‘spirin о‘gdi bilan Gulnorapikiga kirib kelibdi.tar. Uyga knrishi 
bplanoq:
- CHо‘polon qilmamglar, debdi u о‘ynashib о‘tirgap 1 ulnora bilap 
Oymomoga jerkib. Kizlar lablarini tishlab jim qolyshibdi.
О‘gay oia bsraxm ekan. Gulnora uyni chinniday kilib kо‘yardi, suv 
kelshrar, о‘tin yorar, Osh pishirar, qozon - tovoq yuvar, shunday bо‘lsa 
ham о‘gay onaning kо‘ngli tо‘lmay, uni kargar ekan. Qnz bechora kancha 
azoblar chekmasin, boshidan ne kulfatlar kechirmasin, kanchadan - kaicha 
kaltaklar yemasin g‘iq etmas ekan, fakat ichidan kuyinar va bu uydai uzoq 
- uzoklarga bosh olib ketish yо‘lini о‘ylab yurar ekan.
- 
Kunlar, oylar, yillar, о‘ta beribdn. Qizning husniga husn 
kо‘shilibdi, о‘n besh kunlik oyday tо‘lishibdi, Oymomo esa yettiga 
kirib, gulday ochilibdi.
Gulnoraning dovrugi butun daraga ketibdi. Suluv kiz...Uning nomi 
hammaning tilida ekan.
Gulnorani sо‘rab, sovchi ustiga sovchi yog‘ilibdi. О‘gay ona chechan 
kizning о‘z kо‘lidan chikib ketishidan kо‘rqib, zimdan о‘gliga 
unashtiribdi. Qiz bundan bexabar ekan.
О‘gil befarosat, dagal va hunuk ekan. Ana - mana deguncha tо‘y 
taraddudi kо‘rilib bо‘libdi. Kelin tushirar payt kelibdi. Kun ogib kolgan 
ekan. Gulnoraning oldiga tо‘i bezaklari va kiyimlar keltirib kо‘yilibdi.
-Bu nimasi?...- Gulnora ajablanibdi.
Oymomoni chaqirib:
-Uyda nima gap, singlim? - deb bezovtalanib sо‘rabdi.
-Tо‘y bо‘layapti.
-Nima, nima?
-Dadam bilan onam siznn uzatar emishlar, opajon, debdi Oymomo 
xafa bо‘lib.
- Rost aytyapsanmi, kimga? - debdi hovliqib Gulnora - akamlarga
empsh. Onam bilan dadam gaplashganda bilib oldim.
- Voy о‘lmasam...- Gulnoraо‘znnn yо‘kotib, jim kolibdi.
«Shuncha azob tortganim yetmaganday, yana zо‘rlab erga bermoqchilar, 
voy
shо‘rim...» - deb qayguribdi Gulnora. U kancha urinsa ham dardiga davo
topolmabdi va oxiri bu uydan bosh olib ketishga karor kilnbdi...
Ksgaman...
U Oymomani bagriga bosib kattik о‘pibdi-da darchadai kо‘chaga
otilib s|qib 
ketibdi.
Kelinning kiyinishiii kutibturgan yangalar uning izidan
{opibdilar,
.lar ketidan kayvoniylar, tо‘yboshilar, dasturxonchplar, oshpazlar
oguribdi. Gulnora qishlokdan tо‘gri dalaga, undan tokka kochib
boribdi. Tepalar ustidan, g‘oyalar ichidan yashiriigani joy
izlabdi, biroq chamma yer kо‘ziga yalanglik bо‘lib kо‘rinaveribdi, 
kuvayotganlar uni,
MENa 
..-;,.;:;
xozir tutib о‘sha g‘amxona kulbaga olib ketadiganday tuyulibdi.
Gulnora atrofga kо‘z javdiratibdi, toshlarga bag‘rini berib yiglabdi. 
Uzok - uzoqdardan eshitilgan shovqinlar va kо‘ringan sharpalar borgan sari 
yakinlashaveribdi, uni vahima bosibdi.
Gulnora sochlari tо‘zigan, holi parishon bо‘lib, tog‘lar orasidagi 
kichkina maydonchaga kochib kiribdi - da, uni bag‘riga olayotganday 
kо‘ringan tokka yolvornbdi.
Yalindim, ey, baland tog‘, 
Rahm kil... holimga bok!
SH\ nday debdi - yu, jon - jahdi bilan qayta -qayta kuylabdi: Yorilgin, 
tosh, Yoril, tosha, Men senga yо‘ldosh, Yо‘ldosh-a...
Shusday desa korong‘ulik kuyuqlashib, osmon guldirabdi. Gulnora kо‘rqib 
ketibdi, birdan chaqmok chaqib, togdan о‘t chaqnabdi, harsang tosh 
sharaqlab ochilibdi. Kizning quvonchi ichiga sigmay ketibdi. U k> 
choqlarini katta ochib, tosh ichiga kirib kuylabdi:
Ey, xarsang tosh, 
Harsang tosh - a, 
Sevinchimdan 
Kо‘zda,yosh-a... 
Yopilgin, tosh,
104
103

---

Yepil, tosh - a,
Men senga yо‘ldosh,
Yо‘ldosh-a... 
1 osh yopilibdi. Qiz uzun sochlarini yigib ulgurolmabdn, uchi gosh 
orasida kisilnb kolibdi. 
,
Oga Gulnora izidap yura - yura yetib kelibdi, u chor atrofni kо‘zdan 
kechiribdi. Qarasa, iz yо‘k, tugagan. Harsang toshpk aylappb chiqibdi. Kiz 
yо‘q. Birdan-bir tutam sochga kо‘zi tushnb kolibdi.
- Kiz, bolamginam... - debdi chol. Gosh ichiga kirgani yо‘l 
topolmabdi. U yо‘gon ovoz bilan toshga yolvoribdi;
Yorilgin, tosh, yorilgin - a, 
Men kizimni kо‘rayin - a. 
Diydoriga tо‘yayin - a.
Tosh ichidan javob eshitilibdi:
Yorilma, tosh, yorilma - ya, 
Men otamni kо‘rmayin - a, 
Diydoriga tо‘ymayin - a, 
Avval edi о‘z otam - a, Endi 
bо‘ldi qaynotam - a.
Ota yiglab - yig.tab kaytib ketibdi. О‘gay ona kelib toshga 
yolvoribdi.
!
Yorilgin, tosh yorilgin - a, 
Men kizimni kо‘rayin - a, 
Diydoriga tо‘yayin - a,
Gosh ichidan javob eshitilibdi:
I osh yorilmabdi, keyin aka kelibdi. U yо‘gon bо‘giq ovoz bilan kch-
ylabdi: Unga javoban qiz shunday debdi:
Yorilma, tosh yorilma - ya, 
Men ogamni kо‘rmayin - a, 
Diydoriga tо‘ymayin - a, Avval 
edi о‘z ogam - a, Endim bо‘ldi 
kuyovim - a.
Epg oxiri, hamma ketpb kolganda Oymomo kelibdi, toshga burro knlib 
sо‘zlabdi:
Yorilgin , tosh yorilgin- a, 
Men opamni kо‘rayin - a, 
Diydoriga tо‘yyayin - a, 
Murodimga yetayin - a.
Tosh ichidan jaranglagan ovoz chikibdi:
Yorilgin, tosh yorilgin- a, Men 
singlimni kо‘rayin - a, Diydoriga 
tо‘yyayin - a, Murodimga yetayin 
- a...
Gosh sharaqlab ochilibdi - hamma.
- Opajon! - debdi Oymoma, 
- Oymoma, jonim! debdi Gulnora. 
- Qattik quchoklashib kо‘rishibdilar. 
Gong otib quyosh chiqqanda qizlar tog‘dan oshib, keng yaylovlarga qarab
ketibdilar.
Yorilma, tosh yorilma - ya, 
Men onamni kо‘rmayin - a, 
Diydoriga tо‘ymayin - a, 
Avval edi о‘z onam - a, 
Endim bо‘ldi kaynonam - a.
105