4 – Ma’ruza : Texnologik jarayon va boshqaruvchi kompyuter o’rtasidagi interfeysning komponentlari

4 – Ma’ruza : Texnologik jarayon va boshqaruvchi kompyuter o’rtasidagi interfeysning komponentlari

Interfeys (ing . pIyeggase) — texnik va programmalash vositalari majmui; hisoblash, boshqarish yoki oʻlchash tizimlari (masalan, EHM ning operativ va

tashqi xotira qurilmasi)dagi turli funksional qurilmalarning oʻzaro taʼsirini
taʼminlaydi.
Kompyuter ishlashi uchun apparatli (Hardware) ta’minotdan tashqari dasturiy (Software) ta’minot ham muhim ahamiyatga egadir. Kompyuter tizimini
tashkil etuvchi bu ikki vositaning o‘zaro aloqasi interfeys deyiladi. Interfeys bir
necha turga bo‘linadi, ya’ni: apparatli interfeys; dasturiy interfeys; apparatli dasturiy interfeys. Apparatli interfeysni kompyuter qurilmalarini ishlabchiqaruvchilar ta’minlaydi. Dasturiy ta’minot bilan apparatli ta’minot o‘rtasidagi mutanosiblikni operatsion sistema boshqaradi. Kompyuterli tizim samarali ishlashi uchun apparatli va dasturiy ta’minotdan tashqari foydalanuvchi qatnashadi.Kompyuterda ishlashi jarayonida uning apparatli ta’minoti bilan ham, dasturiy ta’minoti bilan ham aloqada bo‘ladi. Insonning dastur bilan va dasturning inson bilan muloqatga kirishish usuli foydalanuvchi interfeysi deyiladi. Dasturlar xilma-xil bo‘lgani uchun ularning interfeysi ham turlicha bo‘ladi. Foydalanuvchi interfeysini xususiyatlariga ko‘ra bir nechta turga ajratish mumkin. Dasturning ishlash muhitiga qarab, dastur nografik yoki grafik interfeysga ega bo‘ladi.

Texnologik jarayonlarni borishini, turli mashina va appartlar ish rejimlarini uzluksiz avtomatik nazorat qilish uchun birlamchi о‘zgartirgichlar – datchiklar qо‘llaniladi.
Datchik – avtomatika zvenolari tizimlarida foydalanishga qulay mashina va appratlar ish rejimlarini, jarayon texnologik parametrlarini boshqa kattaliklarga aniq fizik prinsiplar asosida о‘zgarishini bajaruvchi texnik qurilma.
Kо‘pincha obyektga tо‘gridan tо‘gri о‘rnatiladi. Xususiy holatda datchik konstruktiv shakllantirilgan bir о‘zgartiruvchi elementni (О‘E) ifodalashi mumkin. Datchik kirish signali (Xkir) nazorat qilinadigan kattalik (bosim, harorat, namlik, siljish v.b.). Obyekt fizik kattaligini itо‘gridan tо‘gri qabul qiladigan birinchi element (Xkir) va uni oraliq signalga о‘zgartiruvchi (X1), sezgir element hisoblanadi. (qabul qiluvchi) .
Datchik chiqish signali (Xchiq) avtomatika tizimida keyinchalik qо‘llashga qulay kattalik hisoblanadi. Turli xil о‘zgartirishlarga va uzoq masofaga uza-tishga eng kulay elektr kattalik bо‘lganligi uchun X - kо‘pincha elektr signali.
Birlamchi о‘zgartirgichlar datchiklarga qо‘yiladigan talablar:
1) Yuqori dinamik aniqlik
2) Yuqori statik aniqlik
3) Texnik talab aniqlaydigan shartlarda yuqori ishonchlik
4) Mumkin bо‘lgan о‘lchamlari va og‘irligi
5) Yuqori о‘zgartirish koeffitsiyenti (sezgirlik)
6) Chiqish signallari yuqori quvvati