4- mavzu: kompyuterning periferiya qurilmalari va yordamchi texnik vositalari kiritish va chiqarish qurilmalari reja

Saqlash  qurilmalari.

 Bu  qurilmalar  ma’lumotlarni  saqlash  uchun  ishlatiladi.  Vinchester  kompyuter 

ichida  joylashgani  va  asosiy  qurilmasi  bo‘lgani  uchun  periferik  qurilmaga  kirmaydi.  Bu  guruhga 

quyidagilar misol bo‘la oladi: qo‘shimcha qattiq disklar, CD-DVD disklar, fleshkalar, floppi disketalar, 

disk massivlari,… 

Tarmoq qurilmalari.

 Bu qurilmalar tarmoq qurish uchun ishlatiladi. Tarmoq topologiyalariga qarab bu 

qurilmalar tanlanadi. Misol qilib, tashqi modem qurilmalari, tarmoq adapterlari,... 

 

Printerlar  –  kompyuterdagi  ma’lumotni  bosmaga  chiqarish  qurilmasi  bo`lib,  ASCII  –  kodidagi 

bitlar ketma – ketligini ularga mos keluvchi grafik simvollarga aylantiradi va bu simvollarni qog`ozda aks 

ettiradi.    

Printerlar  shaxsiy  kompyuter  tashqi  qurilmalari  ichida  rivojlangan  qurilmalardan  bo`lib,  1000  ga 

yaqin xar xil rusumlari mavjud. Printerlar quyidagi ko`rsatkichlar bilan farqlanadi: 

  rangiga qarab (oq – qora va rangli); 

  simvollarni shakllantirish usuliga qarab (belgilarni bosmaga chiqaruvchi va belgilarni sintezlovchi); 

  ishlash prinsipiga qarab (ignali, oqimli, lazerli va termik); 

  belgilarni bosish usuliga (zarbli, zarbsiz) va satrlarni shakllantirishga  qarab (ketma - ket, parallel); 

  karetkaning kengligiga qarab (keng 375 - 450 mm va tor 250 mm karetkali); 

  bosma satrining uzunligiga qarab (80 va 132-136 simvolli); 

  simvollar to`plamiga qarab (ASCII simvol to`plami to`liq bo`lguncha); 

  bosmaga chiqarish tezligiga qarab ; 

  ruxsat berish qobiliyatiga qarab.  

Printerlarning  bosmaga  chiqarish  jarayoni  simvolli,  satrli  va  saxifali  bo`lishi  mumkin.  Bosmaga 

chiqarish  tezligi  10  –  300  belgi  dan  (zarbli  printerlar)  500  –  1000  belgi  gacha  va  bir  minutda  bir  necha 

o`nlik (20 tagacha) saxifagacha (zarbsiz lazer printerlar); ruxsat berish qobiliyati 1 mm da 3 – 5 nuqtadan 

30 – 40 nuqtagacha (lazer printerlar) bo`lishi mumkin. 

Printerlar ikki xil rejimda ishlaydi—  matnli va grafik: 

  matnli  rejimda  printerga  simvol  kodlari,  ya’ni  printerning  belgi  generatoridan  olingan  simvolning 

konturlari yuboriladi; 

  grafikli  rejimda  printerga  tasvirdagi  nuqtalarning  joylashuvi  ketma  –  ketligini  aniqlovchi  kodlar 

yuboriladi.   

Matnlarni bosmaga chiqarishning quyidagi turli xil sifatga ega bo`lgan holatlari mavjud:  

  qora bosma rejimi (Draft); 

  tipografik bosmaga yaqin rejim (NLQ — Near Letter Quality);  

  tipografik bosma sifatli rejim (LQ — Letter Quality);  

  yuqori sifatli rejim (SLQ — Super Letter Quality). 

Printerlar matnli rejimda bir necha xil shrift ko`rinishini ishlatadi. Bulardan keng qo`llaniladigani 

roman  (yozuv  mashinasining  mayda  shrifti),  italic  (kursiv),  bold  –  face  (polujirno’y),  expanded 

(rastyanuto’y), elite (polusjato’y), condenced (sjato’y), pica (to`g`ri shrift — sitsero), courier (kurer), san 

serif (yorilgan shrift senserif), serif (serif), prestige elite (prestij-elita).   

Printerning asosiy ko`rsatkichlarini ko`rib chiqamiz: 

1.ruxsat berish qobiliyati ko`pincha bir dyuymda joylashgan oddiy nuqtalar (dots) soni — dpi — dots 

per inch (inch — bir dyuym taxminan  2,54 sm teng) bilan o`lchanadi. Masalan, 1440 dpi qog`ozning bir 

dyuym  uzunligida  1440  ta  nuqta  joylashganini  bildiradi.  Ruxsat  berish  qobiliyati  soni  qanchalik  yuqori 

bo`lsa, tasvirning sifati shunchalik yuqori bo`ladi. Bu bilan birga bosmaga chiqarish vaqti ham ko`payadi 

(lazer printerlar bundan istisno).  

2.Bosmaga  chiqarish  tezligining  birligi  sifatida  bir  sekund  ichidagi  simvollar  soni  kattaligi  —  cps 

(characters  per  second),  saxifali  bosmaga  chiqarishda  esa  bir  minut  ichidagi  saxifalar  soni  —  rrt  (pages 

per minute). 

Printerlarning quyidagi turlari mavjud: 

1.  Ignali printerlar – bu printerlar ichida eng qadimgisi bo`lib, uning mexanizmi 1964 yil Seiko Epson 

kompaniyasi tomonidan kashf qilingan. 

2.  Oqimli printerlar – IBM kompaniyasi tomonidan 1976 yil ishlab chiqarilgan. 

---

 

3 

3.  Lazerli  printerlar  –  Hewlett-Packard va     Canon   firmalarining  hamkorligida  1980  yillar  boshida   HP 

LaserJet rusumidagi printerlar ishlab chiqildi.