4 – mavzu: Pedagogik fanlarni oʻqitish jarayoni yaxlit tizim sifatida Reja

Oʻqituvchi va talabalarning ta’lim jarayonidagi faoliyatlari. Oʻqituvchi 
faoliyatining vazifasi va tuzilishi. Pedagogika fanlarini oʻqitish jarayonida 
talabaning faoliyati oʻqituvchi rahbarligi ostida kechadi. Oʻqituvchi faoliyatining 
vazifasi talabalarning ijtimoiy borliqni ongli va faol idrok etishga yoʻnaltirilgan 
faoliyatlarini boshqarishdan iboratdir.

---

Pedagogika fanlarini oʻqitish jarayonini boshqarish quyidagi bosqichlardan 
iborat:
1) rejalashtirish; 
2) tashkil etish; 
3) boshqarish (ragʻbatlantirish); 
4) nazorat; 
5) natijalarni baholash va tahlil qilish. 
Oʻqituvchi faoliyatini rejalashtirish bosqichi kalendar-tematik yoki darslar 
rejalarini tuzish bilan yakunlanadi. Rejalar, reja-konspektlar yoki konspektlarni 
tuzish uchun uzoq, jiddiy ishlash kerak boʻladi. Oʻqituvchi talabalarning 
tayyorliklari darajasi, ularning oʻquv imkoniyatlari, moddiy baza holati, shaxsiy 
(kasbiy) imkoniyatlarini oʻrganib chiqishi, oʻquv materiali mazmunini tanlab 
olishi, mashgʻulot olib borish shakli va metodini oʻylab chiqishi kerak boʻladi. 
Talabalar faoliyatini tashkil etish talabalar oldiga oʻquv masalalarini qoʻyishni 
va uni bajarish uchun imkoniyatlar yaratishdan iborat boʻladi. 
Pedagogika fanlarini oʻqitish jarayonida talabalarning faoliyati. Bilim 
olish faoliyatning oʻziga xos koʻrinishi sifatida muayyan tuzilish, rivojlanish va 
faoliyat qonuniyatlariga ega. Bilim olish borliqni idrok etish, oʻrganish, mashq 
qilish va muayyan tajriba asosida xulq-atvor hamda faoliyat koʻnikma, 
malakalarining mustahkamlanib, mavjud bilimlarning takomillashib, boyib borish 
jarayoni hisoblanadi. Bilim olishning muhim komponenti motiv, ya’ni, ta’limiy 
xarakterdagi harakat yoki faoliyatni tashkil etishga nisbatan ragʻbatni his etish, 
ehtiyojning yuzaga kelishidir. 
Oʻqishning keyingi komponenti oʻquv harakatlari (operatsiyalari) sanalaib, 
ular anglangan maqsadga binoan amalga oshiradi. Oʻquv harakatlari oʻquv 
jarayonini tashkil etishning barcha bosqichlarida namoyon boʻladi. Harakatlar 
tashqi (kuzatiladigan) va ichki (kuzatilmaydigan) koʻrinishda boʻlishi mumkin. 
Tashqi oʻquv harakatlariga predmetli harakatlar (yozish, rasm chizish, tajribalar 
oʻtkazish); perseptiv harakatlar (tinglash, fikrlash, kuzatish, sezish) hamda
nutqdan foydalanish kiradi. 
Ichki (mnemonik, yunonchadan «mnemonikon» - eslab qolish madaniyati) 
harakatlarga materialni eslab qolish, uni tartibga solish va tashkil etish, 
shuningdek, tasavvur va fikrlash harakatlari (intellektual) kiradi. 
Har qanday bilimni oʻzlashtirishda talabalardan idrok etish madaniyatiga ega 
boʻlish va oʻquv materialini anglab etish talab etadi. Pedagogik jarayonda talabalar 
tomonidan ilmiy bilimlarning ma’nosini etarli darajada tushunmay, faqat tovushlar 
birligi sifatida qabul qilinishi va yodlab olinishi xavflidir.
Talabalarni ilmiy bilimlarni ularning mohiyatini toʻla tushungan holda 
oʻzlashtirish shartlari bilan tanishtirib, ularga oʻzini oʻzi nazorat qilishning 
mohiyati va ahamiyatini tushuntirish maqsadga muvofiqdir. Oʻzini oʻzi nazorat 
qilishda talabalar ular qoʻllayotgan aqliy mehnat vositalarining samaradorligi, 
shuningdek, oʻz mehnati natijalarini baholashi kerak.