4-ma’ruza Mavzu: Suv haydab qatlam bosimini saqlash tavsifi Reja

 
2-rasm.CHegara ichki qismidan suv haydash tarxi. 
CHegara ichki qismiga suv haydashni dastlabki davrlarida, suv 
uyumning neftli qismiga haydaladi. Qatlamga suvning uzlo’qsiz xaydalishi 
natijasida haydovchi quduqlar chizig’i bo’ylab suv vali yokui to’sini hosil kilinib, 
qatlam kesiladi.
Ayrim hollarda ishlatishni jadallashtirish maqsadida chegara 
tashqi yoki chegara ichki qismi va uyum markazidan suv haydash usulidan 
foydalaniladi. Markazdan suv haydashda maydon markazidan haydovchi quduqlar 

---

batariya (3-rasm a.). yoki xalqali qator (3-rasm b.) ko’rinishda kaziladi. Neft uyumi 
teshilgan qismi va tog’-jinsi o’tkazuvchanligi pasayganda chegara ichki qismi 
markazidan suv haydashning boshqa turlaridan foydalanish ham mumkin. Markaz 
bo’ylab suv haydashning yana bir usuli bu o’qi bo’ylab suv haydash usulidir.
3- rasm. Markazdan suv haydash tarxi: 
a– o’chok usulida suv haydash; b – chegara ichki qismidan xalqali suv 
haydash; e – o’k bo’ylab suv haydash; 
Uyumda o’rtacha qatlam bosimini ushlab turish uchun qatlamga 
xaydalayotgan suvning miqdori kazib olinayotgan suyuqlik va gaz miqdoriga teng 
bo’lishi kerak. 
Ko’p hollarda neftni gazga to’yinish bosimidan yuqori bo’lgan qatlam 
bosimli konlardan olingan 1 tonna yo’ldosh gaz bilan olingan neft 1,4-1,6 m
3
xajmni egallaydi. Bu shuni ko’rsatadiki, qatlamdan olingan 1 tonna neft (er yuzida 
o’lchangani bo’yicha) o’rtacha 1,4-1,6 m
3
suv haydash kerak bo’ladi. Fakat shu 
xoldagina qatlamdan olinayotgan neft va gaz o’rni to’ldiriladi. 
Amaliyot shuni ko’rsatadiki, olinayotgan suyuqlik va gaz xajmiga teng 
miqdorda suv xaydalsada qatlam bosimini o’zgarishsiz ushlab kolishni imkoniyati 
bo’lmaydi. Bu shundan dalolat beradiki, neft qatlamiga xaydalayotgan suv katta 
karshilish ta’sirida qatlamni suvli qismga ketadi. CHegara ichki qismidan suv 
haydashda ham suv maxsuldor bo’lmagan qatlamlarga o’tib ketishi kuzatiladi.
Qatlamga suv haydashda taxminan 15-20 % xaydalayotgan suv yo’kotiladi. 
SHuni ta’kidlash joizki xar bir tonna kazib olingan neft o’rniga 1,6-2,0 m
3
xajmgacha suv xaydalsa, qatlam bosimini ushlab turish mumkin ekan. Agar qatlam 
bosimini nafakat ushlash balki, ko’tarish kerak bo’ladigan bo’lsa, undan ham 
ko’prok suv haydash zarur bo’ladi.