4-Mavzu – Avtomobil yo‘llarining rejadagi egrilari reja

4-Mavzu – Avtomobil yo‘llarining rejadagi egrilari
REJA:
1.Avtomobillarning egri uchastkalarda harakatlanishi va
ularga tasir etuvchi kuchlar
2.Ko‘ndalang kuch koeffitsienti.
3.Virajlar.Rejadagi egrilarda ko‘rinishni ta’minlash
Ma’ruzachi : Z.M.Jalolov
Yo`lning egri chiziqli qismida harakatlanayotgan avtomobilga egrilik radiusi R ga teng bo`lgan egri chiziqning nuqtasida markazdan qochma kuch ta’sir qiladi:
bu erda m - avtomobilning massasi, kg; - uning tezligi, m/s.
Harakat yo`nalishiga tik yo`nalgan markazdan qochma kuch avtomobilga, haydovchiga va yo`lovchiga ag`daruvchi va siljituvchi ta’sir ko`rsatadi. Bu kuch o`ng va chap g`ildiraklar orasida bosimni qayta taqsimlab va shinalarning yonaki sirpanish hodisasini yuzaga keltirib, u shuningdek, avtomobilni boshqarish sharoitini murakkablashtiradi.
Kichik radiusli egri chiziqlarda yonilg`i sarfi va shinalarning eyilishi ortadi. Kechki paytlarda (tunda) yo`lning egri qismlaridan o‘tish shuning uchun ham murakablashadiki, bunda chiroqlarning yorug`i avtomobil oldidagi yo`lni to‘g‘ri uchastkalardagiga qaraganda kichik masofada yoritadi.
Aytib o`tilgan omillarning hammasi egri chiziqlarning plandagi radiusi qanchalik kichik bo`lsa, shuncha kuchliroq namoyon bo`ladi. SHuning uchun avtomobillarning havfsiz, qulaylik va tejamkorlik bilan hisobiy tezlikda harakatlanishiga faqat egri chiziqlarning radiuslari etarlicha katta bo`lganidagina erishiladi. Plandagi doiraviy egri chiziqlarning radiusini aniqash ifodasi umumiy ko`rinishda quyidagi muloxazalardan kelib chiqib hosil qilinishi mumkin.
Har ikkala kuchni avtomobil yo`lining qatnov qismidagi ko`ndalang qiyalik yo`nalishiga proeksiyalab, quyidagini hosil qilamiz:
bu erda Y - avtomobilni yo`ldan surib chiqarishga intiladigan natijalovchi kuch. Bu kuch ko`ndalang kuch deb ataladi.
Yo‘l ko`ndalang qiyaligining yo`nalishiga qarab avtomobil og`irligining mgi ga teng tashkil etuvchisi «+» yoki «-» ishorali bo`lishi mumkin.
Plandagi egri chiziq bo`yicha harakatlanganda avtomobilga ta’sir etuvchi kuchlar.