4-Mavzu – Avtomobil yo‘llarining rejadagi egrilari reja

Ko`ndalang kuch koeffitsienti
 
Kichik radiusli egrilik bo`ylab harakatlanishda avtomobilga ta’sir etuvchi ko`ndalang kuch unga bir qancha ta’sirlar ko`rsatadi-uni yo`ldan surib chiqarishga yoki ag`darishga intiladi, boshqarishni qiyinlashtiradi, avtomobilda yurish qulayligini pasaytiradi, shuningdek harakatga qushimcha qarshilik yaratadi, yonilg`i sarfini va shinalarning yoyilishini oshiradi. Bu ta’sirlarni hisobga olib, ko`ndalang kuch koeffitsientining joiz qiymatlari aniqlanadi.
YOnaki surilishga qarshi turg`unlik avtomobilning egri chiziq bo`ylab havfsiz harakatlanishining muhim shartlaridan biridir.
Avtomobilning markazdan qochma kuch va qoplamaning ko`ndalang qiyaligi ta’sirida yonaki surilishiga shinalarning qoplama bilan ilashuvi to`sqinlik qiladi.
Markazdan kuch katta bo`lganida kamroq yuklangan ichki g`ildirakdagi tortish kuchi ilashish kuchidan ortib ketishi va g`ildirakning shataksirashi va avtomobilning yoniga surilishiga sabab bo`lishi mumkin. Avtomobilning turg`unligi uchun g`ildirakni egri chiziqda blokirovkalab jadal tormozlash kritik hol bo`lishi mumkin, bunda shina va yo`lning ishqalanish kuchlari ishi deyarli to`la ravishda avtomobil ilgarilama harakatining kinetik energiyasini so`ndirishga sarflanadi va uning ozgina qismi avtomobilning yonga surilishiga qarshilik qilish uchun oladi.
YO`lning egri chiziqli uchastkalarida avtomobilda yuk tashish tejamkorligi shinalarning yonaki surilishi xodisasi oqibatida paydo bo`ladigan harakatga qo`shimcha qarshilik bilan bog`langan. Ko`ndalang kuch shinalarning yonaki deformatsiyalanishini keltirib chiqaradi, buning natijasida shinalarning qoplama bilan urinish yuzasining shakli o`zgaradi, yuzaning bo`ylama o`qi esa harakatlanish yo`nalishiga nisbatan biror burchak hosil qiladi (yonaki surilish xodisasi). G`ildirak esa aynan o`sha vertikal tekislikda qolgan holda, shu yo`nalish bo`yicha surila boshlaydi (4.3 - rasm). Haydovchi oldingi g`ildiraklarning harakat yo`nalishiga nisbatan burchak ostida tegishlicha burib, yonaki surilishni kompensatsiyalashi kerak.
2- rasm. G`ildirakning yonga surilishi:
a - yonaki kuch bo`lmagandagi harakat; b - yonaki kuch bo`lgandagi harakat; v - yonaki kuchlar bo`lganda va bo`lmaganda shinaning qoplama bilan urinish yuzasining shakli;  - yonga surilish burchagi.