4-Mavzu: “ mobt arxitekturasi. Ierarxik, tizimli, obyektga yo‘naltirilgan va boshqa turlari”

Ma’lumotlarning tarmoq modeli. Real dunyodagi ob’yektlarning muomalasi qandaydir tarmoq ko‘rinishida namoyon etilishi mumkin. Bu namoyishlar real mavjudlikning ko‘rgazmali kartinasini yetarlicha chizadi va bundan tashqari, shunga talabgorlik qiladiki, ya’ni axborot tizimining uzoq muddatli xotirasida tabiiy holatda qayd etilishi mumkin.
Ma’lumotlar tarmoqli modelining namunasi 2-rasmda keltirilgan.

2-rasm. Ma’lumotlar tarmoqli modelining namunasi
Tarmoqning har bir uzeli real dunyoning turdosh ob’yektlari guruhini namoyon qiladigan ma’lumotlar elementiga mos keladi. Unda mavjud tarmoqdagi har bir uzelda tegishli idenfikator bo‘ladi. Masalan, shifr detali.
Ma’lumotlar iyerarxik modeli. Ma’lumotlarni namoyn etishning yanada qo‘layligiga axborot sarfining ma’lumot modeli darajasida ko‘payishi hisobiga erishishi mumkin. Axborot sarflanishining qo‘payishi yo‘lida qadam bo‘lib, tarmoqli modeldan ma’lumotlarning iyerarxik ko‘rinishiga o‘tish hisoblanadi.
Bunday imkonyat shunday faktga tayanadiki, ya’ni tarmoqni daraxtlarning majmui sifatida keltirish mumkin. Buning uchun iyerarxik tarkib tarmoqning bir qancha cho‘qqilarini qayta tashkil qilishni va takrorlashni talab etadi. Agar tarmog‘i darajasida ma’lumotlar bazasi murakkab hajmli to‘r ko‘rinishida keltirilsa, iyerarxik modeo darajasiga ma’lumotlar bazasi qattiq tarkibli bo‘laklar majmui shaklida keltiriladi, keyingi yaruslarda bu ob’yektninglarning xususiyati ochiladi.
Iyerarxik modelda ma‘lumotlar daraxtsimon ko‘rinishda saklanadi. Daraxt tugunlari faqat bir necha shoxcha (yo‘nalish)ga ega. Har bir shox o‘z navbatida yana boshqa shoxchaga ajralishi mumkin. Barg - daraxt tugunlarining eng quyisi, qayerdan, bir necha shohcha kirsa o‘sha yerdan bitta ham shoxcha chiqmaydi. Iyerarxik modelda bog‘lanishlar tarkibi MB da qat‘iy qayd qilinadi. Bog‘lanishlarni o‘zgartirish tarkiblarini o‘zgartirishga va ma‘lumotlarni qaytadan kiritishga olib keladi. Bog‘lanishlar soni cheklangan bo‘ladi.
Iyerarxik model xususiyatlari:

• 
  ma‘lumotlar iyerarxik tartibda tashkil qilingan;
  
• 
  turli tarkiblarni tiklashda ma‘lumotlarni nusxalash lozim;
  
• 
  asosiy ishlash birligi - yozuv;
  
• 
  ishlash ildiz yozuvdan boshlanadi.