4-мавзу. Акциялар бозори

«Биржа» тушунчаси этимологик жиҳатдан грек тилидаги «Birsa» (сумка, ҳамён), немис тилидаги «Borse» ва ХV асрда илк пайдо бўлган жойи — Брюгге шаҳри (Нидерландия) бўйича голланд тилидаги «Bturs» сўзларидан олинган.

ХV—ХVI асрларда биржалар йирик товар партиялари билан ташқи савдо операцияларини риовжлантириш заруратининг намоён бўлиши сифатида Италия ва Голландияда мануфактуралар пайдо бўлган жойларда вужудга кела бошлади. Antverpen биржасига қараб Lion (1545), Лондон Қироллик биржаси (1566) ва бошқа биржалар вужудга келиб, улар, асосан, товар ва векселлар билан савдо қилган. 1602-йилда ташкил қилинган Aмстердам биржаси ХVII асрда жаҳон савдосида бош ролни ўйнаган, унда энди пайдо бўла бошлаган акциядорлик компанияларининг акциялари илк бор биржа битимлари предметига айланди. АҚШда товар бозорлари 1752-йилдан бери мавжуд, уларда маҳаллий ишлаб чиқарилган товарлар, уй хўжалиги маҳсулотлари, тўқимачилик маҳсулотлари, тери ва жун, металл ва ёғоч билан савдо қилинган.
Марказий Европа минтақасида, аниқроғи, энг илғор товар айирбошлаш шаҳобчаси Будапештда (Будапешт товар-хом-ашё биржаси, Inc.) ташкил этилган. Ушбу алмашинув Aвстрия товар биржаси билан қисман бирлашиб, Европада учинчи йирик савдо биржасини ташкил этди.
1872 йилда Вена шаҳрида ташкил этилган биринчи товар айланмаси Вена фонд биржаси билан қисқа вақт ўтгандан кейин бирлашиб, натижада Вена фонд ва товар-хомашё биржаси ташкил этилган. Шундан буён бугунги кунда Вена алмашинуви икки қисмга эга: биржа ва товар биржалари
Венгрияда товар биржаси 1989 йилда ташкил қилинган. Будапештдаги товар биржаси энг илғор алмашинув, энг катта капиталга эга бўлган ва Марказий Европа энг юқори ликвидликка эга.
Полшадаги товар бозори жуда ривожланган эмас. Товар биржалари ҳудудий хусусиятларга эга ва капитал-камбағалдир. Эслатиб ўтамиз, 1995 йилда очилган Warszawska Gielda Towarowa Spolka Akcyjna (Варшава товар биржаси) ҳам хусусий, ҳам жамоат ташкилотлари томонидан ташкил этилган. Ушбу товар биржасининг ҳуқуқий шакли акционерлик жамиятидир. 2000 йилда хусусийлаштирилди.