4-мавзу. Банкларда нақд пул ва касса операциялари аудити Режа

- операцион кассада нақд пулнинг энг кам қолдиғини белгилаш тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг ҳудудий муассасасидан келган хатлар;

• - операцион кассада нақд пулнинг энг кам қолдиғини белгилаш тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг ҳудудий муассасасидан келган хатлар;
• - қабул қилинган ва берилган пул (қимматбаҳо буюмлар)нинг бухгалтерия китоби;
• - кирим ва чиқим касса ҳужжатларини рўйхатдан ўтказиш журналлари;
• - куннинг касса ҳужжатлари;
• - ҳисобни бошқариш ҳуқуқига эга бўлган мижозлар мансабдор шахсларининг имзолари намуналари;
• - бўш қоплар ва нақд пул солинган қопларда қабул қилинган кечки кассанинг бухгалтерия журнали;
• - кечки касса томонидан қабул қилинган халталар ва бўш халталар ҳақида маълумот;
• - касса операциялари бўйича нақд пул ва бошқа ҳужжатларни қайта ҳисоблаш тўғрисидаги назорат баёнотлари.

2. Бухгалтерия ҳисобида касса операцияларини акс эттиришнинг тўғрилигини текшириш пайтида
– шахсий ҳисобварақлар баланс ҳисобварақларига: 10101-айланма кассанинг нақд пули
10103-айирбошлаш шохобчаларида нақд пул
10105-чеклар ва бошқа тўлов ҳужжатлари
107-Банкоматлардаги нақд пул
10109-йўлда пул
10111-банклардан ташқарида жойлашган операцион кассаларда нақд пул балансдан ташқари ҳисобварақларга шахсий ҳисобварақлар
19903 – инкасса қилинган пул тушумлари
93609 – сақлашдаги қийматликлар
93616 – махсус сақлашдаги давлат қимматли қоғозлаш
93623 – хусусий қимматли қоғозлар/тижорий ҳужжатлар
96379 – контр счет махсус сақлашдаги қимматли қоғозлар
Касса ҳужжатларини текшириш, одатда, танлаб амалга оширилади, яъни.касса ҳужжатлари танланган кунлар учун текширилади.
Банкнинг касса фаолиятини текшириш операцион кассаларда ва омборда (омборда) кўриб чиқилаётган даврда амалга оширилган нақд пул ва қимматбаҳо буюмлар захиралари натижаларини ўрганишдан бошланади.
Инвентаризация Ўзбекистон Республикаси валютасидаги, чет эл валютасидаги ва банк операцион кассасида сақланаётган қимматбаҳо буюмларнинг нақд пул ва бошқа қимматбаҳо буюмлар китоби маълумотлари ҳамда бухгалтерия маълумотлари билан мослигини аниқлаш мақсадида амалга оширилади.
Инвентаризация кассалардаги, банкоматлардаги ва банкдан ташқари кассалардаги барча қимматликларни қамраб олади
Инвентаризация молиявий жавобгар шахслар иштирокида, унинг ўтказилиши эса банк кассаларининг иш жараёнига халал бермайдиган тарзда амалга оширилади.
Банкнотлар, тангалар ва бошқа қимматбаҳо буюмлар қайта ҳисоб-китоб қилингандан ва улар нақд пул ва бошқа қимматбаҳо буюмлар китоби маълумотлари билан таққослангандан сўнг, нақд пул шахсий ҳисобварақлар билан валюта тури бўйича (чет эл валютаси – номинал қиймати бўйича ва Ўзбекистон Республикаси Марказий банкининг курси бўйича эквивалент суммада), кредит ташкилотининг ҳисобварақларидаги қолдиқлар тўғрисидаги ҳисобот ва 10101 ҳисобварағидаги қолдиқ маълумотлари билан солиштирилади.
Қатъий ҳисобда турадиган бланк шакллари, штамплар, турли хил қимматбаҳо буюмлар ва ҳужжатлар балансдан ташқари ҳисобварақларда очилган 93609 ҳисобварақларда қимматбаҳо буюмлар турлари, шакллари, уларнинг миқдори, нархи, қиймати ва сақлаш жойи бўйича текширилади.
Банкда ўтказилган инвентаризация натижалари комиссиянинг барча аъзолари томонидан имзоланган акт билан тасдиқланганлигига ишонч ҳосил қилиш керак. АКТда қуйидагилар акс эттириши керак:
- нақд пул ва бошқа бойликлар миқдори;
- қимматбаҳо буюмлар ва нақд пулларнинг ҳақиқий миқдори;
- бухгалтерия маълумотлари билан инвентаризация пайтида топилган маблағлар ва қимматбаҳо буюмларнинг ортиқча ва етишмаслиги аниқланади ва тушунтириш ёзувлари билан берилади.
Ташкилотлардан нақд пул маблағларини қабул қилиш тартибини текшириш банк томонидан нақд пулни қабул қилиш бўйича касса операциялари бўйича амалдаги қоидаларга мувофиқлигини ва ушбу операцияларни бухгалтерия ҳисобида акс еттиришнинг тўғрилигини аниқлаш мақсадида амалга оширилади.
Кассир томонидан кун давомида мижозлардан олинган ва касса бошлиғига топширилган пул суммаларини ҳисобга олиш тартиби, шунингдек зарур ҳужжатларни тайёрлаш ва тўлдириш текширилади.
Нақд пул қабул қилиш тартибини текширишга қуйидагилар киради:

• а) пул ҳиссаси учун рекламаларни рўйхатдан ўтказишнинг тўғрилигини текшириш
• - рақамлардаги миқдорни сўзлардаги миқдорга мослаштириш;
• - намунага операцион ишчи имзосининг мавжудлиги ва идентификатори;
• - керакли маълумотларни тўлдириш (рақамлар, саналар, тўлов мақсади ва бошқалар.);
• - реклама, квитанция ва буюртмада тузатишлар йўқлиги;
• б) мижознинг ҳисоб рақамига маблағ киритишнинг ўз вақтида бажарилишини текшириш (операцион касса томонидан олинган маблағлар ўша иш кунида, кечки кассага – эртаси куни ҳисоб рақамига ўтказилади).
• Кечки касса операцияларини олгандан кейин кассада акс эттирилган нақд бадални эълон қилиш учун пул маблағларини киритиш миқдори ва санаси бир қатор мижозларнинг шахсий ҳисобварақларидаги ёзувлар билан текширилади ёки унга бириктирилган кечки кассага пул миқдорини эълон қилиш тўғрисидаги буйруқ билан текширилади;

в) банкка келиб тушган пулнинг расмийлаштирилишини тўғрилигини текшириш

• - нақд пул тўлаш тўғрисидаги эълонлардаги ҳар бир суммани касса кирим журналидаги сумма билан солиштириш;
• - кассадаги умумий суммани кассирларнинг қабул қилинган пул миқдори ва олинган олинган касса ҳужжатлари сони тўғрисидаги маълумотномалари билан солиштириш;
• - иш куни тугаганидан кейин қабул қилинган кирим ҳужжатларида "кечки касса" муҳри мавжудлигини текшириш;
• - кассирларнинг маълумотномасига мувофиқ кирим ва чиқим қилинган пул миқдорининг кирим дафтарида қайд этилишини кассирнинг касса бошлиғига топширгалигининг мувофиқлигини текшириш.

бухгалтерия ҳисобида кирим операцияларнинг ўз вақтида акс эттирилишини текшириш

• - куннинг касса ҳужжатлари бўйича операциялар миқдори ва санасини мижозларнинг шахсий ҳисобварақлари маълумотлари ва банкнинг айланма варақаси билан таққослаш.

Кечки касса томонидан инкассаторлардан нақд пул ва бошқа қимматбаҳо буюмлар солинган қопларни олиш ва уларни кассада қайта ҳисоблаш тартибини текшириш пайтида қуйидагилар ўтказилади:

• а) а) бухгалтерия журналида қимматбаҳо буюмлар ва бўш сумкалар ҳисоби, операцион ва касса ходими ва ҳар бир иш куни учун йиғиш гуруҳи аъзоларининг имзолари мавжудлиги;
• б) кечки кассада нақд пул ва бўш сумкалар билан қабул қилинган сумкалар тўғрисидаги гувоҳномаларни тўғри расмийлаштириш ва назорат қилувчи ходимнинг гувоҳномаларида қайта ҳисоблаш кассасининг имзолари мавжудлиги;
• в) нақд пулни қайта ҳисоблаш бўйича назорат варақаларида кассир ва қайта ҳисоблаш кассаси назорат қилувчи ходимининг имзолари мавжудлиги;
• г) пулни қайта ҳисоблашдан олдин ва кейин кечки кассада тўпланган пул тушумини ҳисобда акс эттиришнинг тўғрилиги;

қайта санаш кассасидан кейинги тушум, ҳақиқий пул миқдори ва квитанциядаги сумма ўртасида фарқлиликлар бўлмаган тақдирда, операцион кассага (10101 касса ҳисобварағининг дебети ва 10109 ҳисобварағининг кредити) ва мижознинг ҳисобварағига ўтказилади (кредитида);
Қайта санаш кассасида ортиқча чиққан пул тушуми 10109 и счете 19903 счетлар бўйича корректировка қилинади «Инкаса қилинган пул тушуми»),
Ташкилотларга нақд пул бериш тартибини текшириш банк томонидан нақд пул бериш бўйича касса операцияларни амалга оширишнинг амалдаги қоидаларига риоя этилишини ва банкнинг молиявий ҳолатига салбий таъсир кўрсатадиган қоидабузарликларнинг олдини олиш учун ушбу операцияларни бухгалтерия ҳисобида акс эттиришнинг тўғрилигини аниқлаш мақсадида амалга оширилади.
Юридик шахслар иш ҳақи, пенсия ва нафақаларни тўлаш, маиший эҳтиёжлар ва саёҳат харажатлари, қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини сотиб олиш учун нақд пул олишлари мумкин.
Иккинчи ҳолда, ушбу фаолият тури мижознинг таъсис ҳужжатларида назарда тутилиши керак.
Бундан ташқари, мижознинг касса интизомини текширишда банк ҳисобдан чиқарилган нақд пулдан мақсадли фойдаланишга алоҳида эътибор бериши керак.
Нақд пулларни бериш жараёнининг текширилиши қуйидагиларни ўз ичига олади:
а) пул чекларни рўйхатдан ўтказишнинг тўғрилигини текшириш, шу жумладан чек рақами ва назорат штампи рақамининг мувофиқлиги, рақамлардаги сумманинг ва сўзлардаги сумманинг мувофиқлиги, пул олувчининг имзоси ва унинг шахсини тасдиқловчи маълумотлар мавжудлиги, чек рақами ва назорат муҳри рақамининг имзолари мавжудлиги. нақд чекни берган ва тасдиқлаган мансабдор шахслар;
б) чекни тасарруф этиш ҳуқуқига эга бўлган мижозлар мансабдор шахсларининг имзолари намуналарининг карталарида ёзувлар мавжудлигини ва белгиланган тартибда тасдиқланган муҳр изини, берилган чек дафтарчасининг пул рақамлари ва уларнинг пул берилган пул чекининг рақамига мувофиқлигини текшириш;

Пул муомаласи бўлими ходимининг кундалик функциялари

• Мижознинг ҳисоб рақамига ўтказиш учун кирим касса ордерлари билан ишлаш (юр.шахс);
• Инкассация қилинган пулларни банкнинг маълумотлар базасига жойлаш;
• Иш ҳақи, дивиденд, хўжалик эҳтиёжлари учун мижознинг ҳисобрақамидан нақд пул ечиш;
• Мижозлар ҳисобрақамига хизмат кўрсатиш.

 Банклар нақд пул муомаласининг ҳолатини мунтазам равишда ўрганадилар ва таҳлил қиладилар, шунингдек аҳоли ва хўжалик юритувчи субъектларнинг нақд пулга бўлган талаблари ўз вақтида қондирилишини таъминлайдилар.

нақд пул муомаласи — товар ва хизматлар учун, шунингдек аҳоли, хўжалик юритувчи субъектлар ва банклар ўртасидаги ҳисоб-китобларни амалга оширишда банкнот ва танга кўринишида нақд пулларнинг узлуксиз ҳаракати