4-mavzu: Elektron katalogdan foydalanish va yuritish texnologiyasi. Kutubxona faoliyatiga oid resurslar va ma’lumotlar bazasi bilan ishlash

Fondni butlash bilan shug‘ullanadigan xodimning avtomatlashtirilgan 
ish o‘rni 
Fondni butlash bilan shug‘ullanuvchi xodimning AIO‘da kutubxona 
fondini butlovchining standart funktsiyalari avtomatlashtirilgan b o‘lib bu 
yerda undan tashqari O‘zbekiston kutubxonachilik ishida keyingi yillarda 
amalga oshirilgan islohotlar natijalari hisobga olingan. Masalan, maktab 
axborot-resurs markazlari fondini butlash masalasini yechish uchun professor 
M.A. Rahmatullayev tomonidan taklif etilgan texnologiyadan foydalanilgan. 
AKAT foydalanish AKM, ARM va kutubxonalardagi fondni butlash 
jarayonlarini ham tizimli tahlil qilish orqali yangicha yondoshuvlarni talab 
qilmoqda. Bu esa AKM, ARM va kutubxonalardagi an‘anaviy kitob yo‘lini 
ham qaytadan ko‘rib chiqilishini, bo‘limlar ishini qayta taqsimlash masalasini 
kun tartibiga qo‘ymoqda. Fondni butlovchining AIO‘ga kirish uchun 
tizimning Login maydoniga camp, Parol maydoniga 11 qiymatlar beriladi. 
Fondni butlash bilan shug‘ullanuvchi xodimning AIO‘da ARMga kelib 
tushayotgan adabiyotlarga dastlabki ishlov beriladi, ya‘ni EK bazasiga 
ARMga kelib tushayotgan adabiyotlarning bibliografik tasvir elementlari 
kiritiladi. 
3.Kutubxona faoliyatiga oid resurslar va ma’lumotlar ba’zasi bilan ishlash. 
 
Hozirgi kunda xar bir axborot-kutubxona muassasalarida o‘zlariga tegishli 
bo‘lgan ma’lumotlar ba’zalari shakllantirilib boriladi hamda kitobxonlarga imkon 
darajasida xizmat ko‘rsatilib kelinmoqda. 
Ma’lumotlar ba’zasini tashkil etishdagi omillar
- orgtexnikalar; 
- Axborot-kutubxona resurslari; 
- Mutaxassis; 
- Kitobxonlar talabi asosida ma’lumotlar bazalari shakllantirilib boriladi. 
Ma’lumotlar ba’zalari orqali kitobxonlarga xizmat ko‘rsatish usullari 
- Elektron o‘quv zallari; 
- Uyali aloqa vositalari; 
- Veb saytlar; 
- Turli ijtimoiy tarmoqlar, gruppalar, telegram kanallar. 
Axborot – kutubxona muassalarining axborot – resurslaridan tashkil topgan 
ma’lumotlar ba’zasidan tashqari chet el ma’lumotlar ba’zalaridan ham 

---

foydalanib kutubxonalarda ma’lumotlar ba’zalari orqali kitobxonlarga xizmat 
ko‘rsatiladi. 
ProQuest butun dunyo bo‘ylab tadqiqotchilar va kutubxonachilarni 
kuchaytirish majburiyatini oladi. Kompaniyaning aktivlar portfeli-kontent, 
texnologiyalar va chuqur tajriba-foydalanuvchilar uchun yaxshi tadqiqot 
natijalarini va ularga xizmat ko‘rsatadigan kutubxonalar va tashkilotlar uchun 
ko‘proq samaradorlikni oshiradi. 
ProQuest barcha turdagi kontent egalari uchun muhim sherik bo‘lib, boy va 
turli xil ma'lumotlarga ega bo‘lish va ruxsat berish. Ushbu hamkorlik 9O,OOO 
nufuzli manbalari, 6 milliard raqamli sahifalar va olti asrni qamrab olgan o‘sib 
borayotgan kontent to‘plamini qurdi. Bu dissertatsiyalar va tezislar dunyodagi eng 
yirik to‘plamini o‘z ichiga oladi; 2O million sahifalar va global uch asr, milliy, 
mintaqaviy va maxsus gazeta; ko‘proq 45O,OOO ebooks; dunyodagi eng muhim 
ilmiy jurnallar va davriy nashrlar boy jami to‘plamlari; va Buyuk kutubxonalar va 
muzeylardan raqamlashtirilgan tarixiy to‘plamlarning noyob gumbazlari, 
shuningdek, Qirollik arxivlari, Associated Press va rangli odamlarning rivojlanishi 
uchun Milliy uyushma sifatida turli xil tashkilotlar. 
Ushbu keng kontent deyarli har qanday tadqiqot mavzusini bir nechta nuqtai 
nazardan va bir nechta formatlardan jiddiy tadqiq qilish imkonini beradi. Kontent 
nozik qidiruv talabalar tomonidan oddiy kirish va kashfiyot uchun ma'lumotlarni 
tuzilishi ProQuest ning mashhur qobiliyati orqali yoqilgan, olimlar va barcha 

---

turdagi axborot qidiruvchilar. Ushbu ProQuest texnologiyalari o‘z vaqtida to‘g‘ri 
kontentni ochadi, boshqalari esa avtomatlashtirilgan bibliografik qo‘llab-
quvvatlash va hujjatlarni boshqarish bilan tadqiqot ishlarini tartibga soladi va har 
qanday joy bilan hamkorlik qilish uchun onlayn platformalarni taqdim etadi. 
Kutubxonachilar uchun ProQuest o‘z tashkilotlarini o‘zgartirishni boshqarish, 
ularning axborot to‘plamlarini sotib olish, baholash, boshqarish va marketing 
uchun amaliy va tobora ortib borayotgan dasturiy ta'minot-as-A-Service (SaaS) 
echimlarini taqdim etishda muhim sherikdir. 
EBSCOHost xorijiy ilmiy-ta'limiy ma'lumotlar bazasi - bugungi kunda 
jaxondagi eng ilg‘or ma'lumotlar bazalaridan biri hisoblanib, u o‘zida minglab 
jurnallarning to‘liq matnlarini o‘z ichiga oladi. 1975-yildan hozirgi kungacha PDF 
formatida 1OO dan ortiq jurnallarga dublikat fayllari taqdim etiladi. Bundan 
tashqari,1OOO dan ortiq nomdagi manbalarida qidirish imkoniyatini beradi. 
Mazkur havola etilayotgan uslubiy qo‘llanmada jahon axborot resurslarining 
asosiy tushunchalari, EBSCO Information Services kompaniyasi haqida qisqacha 
ma'lumot, uning afzalliklari va qidiruv imkoniyatlari, axborot resurslarining tavsifi 
haqida ma'lumotlarga ega bo‘lasiz. 

---

Platforma eLibrary.Ru 1999 yilda RFFI tashabbusi bilan rus olimlari yetakchi 
xorijiy ilmiy nashrlarga elektron kirishni ta'minlash maqsadida tashkil etilgan. 
Platforma eLibrary.Ru 1999 yilda RFFI tashabbusi bilan rus olimlari yetakchi 
xorijiy ilmiy nashrlarga elektron kirishni ta'minlash maqsadida tashkil etilgan. 
"Ilmiy elektron kutubxona" kompaniyasi Rossiya ilmiy iqtibos indeksi (Rinc) fan 
metrikasi sohasida loyihani ishga tushirdi. 
Ichida eLibrary.Ru Rossiyaning deyarli barcha universitetlari, Rossiyaning 
etakchi tibbiy tashkilotlari, xorijiy ilmiy nashrlar. 
2020 yilning aprel oyida Rossiyada "o‘z-o‘zini izolyatsiya qilish rejimi" 
davrida 138 jurnaliga kirish ochildi.