4-mavzu. Ilk o‘rta asrlarda o‘zbek davlatchiligi: ijtimoiy-siyosiy, iqtisodiy, madaniy hayot (2 soat)

Yer egaligi munosabatlarining shakllanishi. Eftaliylar davlati 

Milodiy  IV-V  asrdan  O’rta  Osiyo  hududida  yerga  egalik  munosabatlari,  ya’ni  feodal 

ishlab chiqarish munosabatlari qaror topa boshladi. Bu davrdan yerga bo’lgan munosabat o’zgarib 

bordi. Yangi  yerlar o’zlashtirildi. Bu  yerlarning asosiy qismi  ma’lum bir kishilar  – zodagonlar 

qo’lida  to’planib  bordi.  Bu  yirik  yer  egalari  ziroatkor  dehqonlar  ustidan  hukmronlik  o’rnata 

bordilar. Bu mulkdorlar ilk o’rta asrlarda “ dehqon”, ya’ni “qishloq hokimi” nomi bilan shuhrat 

topgan. Ularga qaram kishilar “kadivarlar”, ya’ni “ qishloq qo’rg’onida yashovchilar”  deb atalgan. 

Ilk  o’rta  asrlarda  kadivarlar  (  asosan,  yersiz  va  yerga  muhtoj  qishloq  mehnatkashlari  )  O’rta 

Osiyodagi asosiy ijyimoiy tabaqa hisoblangan. 

O’rta osiyoda dehqon Rusiyadagi singari mulkdor feodal yer egasiga emas, balki yerga 

bog’lanib  qolgan  edi.  Tekin  ishlab  berish  (  barshchina)  bu  yerda  iqtisodiy  jihatdan  foydali 

bo’lmaganligidan  sug’oriladigan  dehqonchilik  hukmron  bo’lgan  butun  O’rta  Osiyo  hududida  

renta-soliq turi muhim ahamiyat kasb etgan. Renta solig’ini ma’lum hududdagi jamoaga uyushgan 

erkin dehqonlar to’laganlar. Bu erkin ziroatkorlar, ya’ni oddiy mehnatkash aholi  - “ kashovarzlar”  

deb atalganlar.     

 

 

 

 

 

O’rta osiyo hududida yerga egalik munosabatlarining shakllanish jarayonida milodiy V asr 

o’rtalariga kelib, bu yerda yangi bir qudratli davlat – Eftaliylar (eftalitlar ) davlati vujudga keldi. 

Uning  bhududdi  hozirgi  Afg’onistonning  katta  qismi,  O’rta  Osiyo  va  Sharqiy  Turkistonning 

MUАMMОLI SАVОL:  Eftаlitlаr dаvlаtining o’zbеk dаvlаtchiligi tаrаqqiyotidа tutgаn