4-mavzu: “Inson- mashina” tizimini ergonomik loyihalash Reja Ish joyini loyihalashtirish va tashkil etish

Boshqaruv organi ma’lumot qabul qiluvchi element va ijro etuvchi qismdan iborat. Ma’lumot qabul qiluvchi element о‘lchamlari va shakli operator tanasi va u bilan aloqa qiladigan qismlarning о‘lchamlari va shakliga muvofiq hisoblab chiqiladi.

• Boshqaruv organi ma’lumot qabul qiluvchi element va ijro etuvchi qismdan iborat. Ma’lumot qabul qiluvchi element о‘lchamlari va shakli operator tanasi va u bilan aloqa qiladigan qismlarning о‘lchamlari va shakliga muvofiq hisoblab chiqiladi.
• Boshqaruv qо‘l yoki oyoqda amalga oshiriladi. Qо‘lda ishlaydigan organlar boshqarish vositalarini bir pozitsiyada о‘rnatish aniqligi, manipulyatsiya tezligi boshqa bir qancha kо‘rsatkichlar bо‘yicha oyoqda bajaradigan organlarga nisbatan ustunlikka ega. Lekin elementlarni qо‘lda ishlatishga sarflanayotgan harakat inson motor apparatlaridagi ruxsat etilgan dinamik va (yoki) statik yuklanishdan oshmasligi kerak.
• Boshqaruv elementlarini ish joyiga о‘rnatishda quyidagilar e’tiborga olinadi: operator inson faoliyati; harakatlar chastotasi va aniqligi; kuch sarfi; tana holati va ish holatini shakllantirish shartlari; ish joyidagi vositalar о‘lchamlari; boshqarish usullari, vositalarni qidirish, farqlash va funksiyalarni aniqlash shartlari hamda asbob uskunalarning funksional vazifasini bilmasdan о‘zgartirish xavfi;

Boshqaruv elementlarini ish joyiga tо‘g‘ri joylashtirish tizim samaradorligi va ishonchliligiga sezilarli ta’sir kо‘rsatadi. Doimiy ishlatiladigan va favqulodda boshqaruv elementlari maqbul chegaralarga,interval bilan yoki vaqti-vaqti bilan boshqariladigan vositalar esa motor maydonga joylashtirilishi maqsadga muvofiq. О‘ng tomonga doimiy harakatdagi boshqaruv elementlari yoki eng kо‘p ishlatiladigan elementlar qо‘yilishi kerak, chunki kо‘pchilik odamlar asosan о‘ng qо‘l bilan ishlaydi.

Boshqaruv elementlarini ish joyiga tо‘g‘ri joylashtirish tizim samaradorligi va ishonchliligiga sezilarli ta’sir kо‘rsatadi. Doimiy ishlatiladigan va favqulodda boshqaruv elementlari maqbul chegaralarga,interval bilan yoki vaqti-vaqti bilan boshqariladigan vositalar esa motor maydonga joylashtirilishi maqsadga muvofiq. О‘ng tomonga doimiy harakatdagi boshqaruv elementlari yoki eng kо‘p ishlatiladigan elementlar qо‘yilishi kerak, chunki kо‘pchilik odamlar asosan о‘ng qо‘l bilan ishlaydi.