4-mavzu: Metallarni kesish. Kesish qismini belgilash va ularni qaychilar bilan kesish

Bolg’a og’irligini tanlashda zubiloning o’lchamiga qaraladi, bun-dan tashqari, bolg’a chilangarning jismoniy kuchiga qarab ham tan-lanadi. Binobarin, o’kuvchilar uchun 400 gr, yosh ishchilar uchun (16— 17 yosh) 500 gr, katta yoshdaga ishchilar uchun esa bolg’aning og’irligi 600—800 gr bo’lishi kerak. Zarbani mushaklarga ortiqcha kuchlanish berish bilan emas, balki bolg’ani tezroqurish bilan amalga oshi-rish kerak. Bunda bolg’a dastasini qattiq qisiladi, aks holda bolg’a qo’ldan sirg’anib chyqib ketadi.
Zubilo bilan ishlashning asosiy qoidalarini bilish uchun o’quv-chilar ko’proq mashq qilishlari kerak.
Metallni kesishda zubiloni zagotovka sirtyga 90° burchak osti-da yo’naltirib, yelka usulidagi zarba beriladi (69-rasm). 2 mm. li listli materiallar bir zarbadayoq qirqiladi. Shuning uchun ham list-lar ostiga yumshoq po’latdan taglik qo’yiladi. Bir zarbada 2 mm. dan qalin bo’lgan listning taxminan yarim qalinligi kesilishi mum-kin. Bunday holda, uning teskari tomonidan zubilo bilan kesib, so’ngra egib sindiriladi.
Listlardan zagotovka qirqib olish. Tayyorlanadigan detal kon-turini rejalagandan keyin, uni taxta ustiga qo’yib, quyidagi ketma-ketlikda kesiladi: zubilo tig’ini reja chizig’i bo’ylab qiya(70-rasm, a) va vertikal holatga keltirib (70-rasm, b), bolg’a bilan kontur bo’yicha zarba beriladi, so’ngra listni ag’darib, me-tallni zubilsfzlari bo’yicha kesib chiqiladi (70-rasm, ye). Listni qayta ag’darib kesilgan kontur bo’yicha yana bir marta zubilo bi-lan kesib zagotovka ajratib olinadi (71-rasm, a, b).
Yumaloqlangan tig’li zubilo bilan o’yilgan ariqcha bir te-kis, to’g’ri tig’lisida o’yilgani ponasimon ko’rinishda bo’ladi (72-rasm, a, b).
List va taxga tipvdagi metallarni giraga qisib, listlar qoida-ga muvofiq giraning jag’i bo’ylab kesiladi. Zagotovkani garaga qis-ganda reja chizig’i gira jag’i bilan bir chiziqsa yotishi lozim.
Zubiloni zagotovka chetaga shuvday o’rnatish kerakki, uning tig’i garaning har ikkala jag’lari sirtida joylashsin. Zubiloning qiyalik burchagi ishlov burchagvdan sirtga nisbatan 30°—35° (73-rasm, a), gira jag’larining o’qiga nisbatan 45° bo’lishi kerak (73-rasm, b). Zubilo tig’i gira jag’iga nisbatan qiya botishi bilan uqdan qirindi bura-lib chiqadi. Metall sirtidan birinchi qavat kesilgandan keyin za-gotovkani 1,5—2mm ko’tarib, metallning navbatdagi qavati kesiladi va ish shu yo’sinda davom ettiriladi.



Foydalanilgan adabiyotlar
1. J.R.Kulmuxamedov. Chilangarlik ishlari. -Toshkent: O’qituvchi, 2003.
2. Chilangarlik ishlari buyicha amaliy ishlar. -M.: VO’sshaya shkola, 1999.
3. Spravochnik molodogo slesarya po texnicheskomu obslujivaniyu i remontu avtomobiley. -M.: VO’sshaya shkola, 1989.
4. V.M.Berkov. Texnik O’lchov. (albom) -M.: VO’sshaya shkola, 1983.
5. N.I.Maknenko. Chilangarlik ishi umumiy kursi. -M.: VO’sshaya shkola, 1998.
6. V.S.Starichkov. Slesarlik ishlari buyicha amaliyot. -M.: Mashinostroyeniye, 1983.
7.V.A. Skakun. Chilangarlik ishiga O’rgatish buyicha qo’llanma. -M.: VO’sshaya shkola, 1982.