4-mavzu. Neft va neft maxsulotlari tarkibidagi mineral kushimchalarni aniklash

---

190 
chikayotgan issiklik kayikcha tomon intila boradi. Namunaning tula yonishi uchun 30 
– 40 min. isitish etarlidir. Shu vakt utgandan keyin pech va vakuum – nasos 
uchirilib, absorber xam ajratiladi. Sungra 26ml distillangan suv bilan birlashtiruvchi 
kvarst naycha tirsakli kismi yuvilib absorberga solinadi. 
Bundan sung absorberni tarkibini uyuvchi natriy eritmasi bilan 0,02n. 
Mikrobyuritka yordamida 8 tomchi aralashgan indikator tomizilib rangi to kizil- 
binafshadan kungir yashil ranga kirguncha titrlaydilar. Xuddi shunday usul orkali 
neftmaxsulotlarida tajribalar utkaziladi.
Tarkibidagi oltingugurtni kuyidagi formula bilan xisoblanadi.(mass.%). 
100
00032
,
0
)
(
1




G
V
V
x
V -uyuvchi natriyning 0,02n teng xajmi, tajriba uchun titrlashga
sarflanadigan. 
V
1
-tekshiriladigan tajriba uchun xajm, ml 
0,00032 – 2li 0,02n.uyuvchi natriy eritmasiga teng bulgan oltingugurt, gr. 
G - neft maxsulotining namunasi, gr. 
4-mavzu. Neft va neft maxsulotlari tarkibidagi mineral kushimchalarni
aniklash. 
Neft va neft maxsulotlari tarkibidagi mineral kushimchalarga suv, tuzlar,
mexanik kushimchalar, mineral kislota va ishkorlar kiradi. Bu kushimchalarning
kupchiligi neft tarkibida bulib, kayta ishlash vaktida neft maxsulotlari tarkibiga
kisman utib kolishi mumkin. Bunday kushimchalar kayta ishlash jarayonini
kiyinlashtiradi va neft maxsulotlari sifatiga salbiy ta’sir kursatadi. 
Erkin mineral kislotalar yoki ishkorlar yukori temperaturada truboprovod va
jixozlarning metall kismlarini korroziyaga uchratadi. Bunday kushimchalarning oz 
mikdori xam neft maxsulotlarining oksidlanishiga barkarorligini pasaytiradi. 
Ma’lumki, suv neftda yomon eriydi va mexanik aralashtirishda neft bilan 
aralashib emulstiya xosil kiladi. 
Neft maxsulotlari tarkibida suv juda oz mikdorda mavjud buladi. Kayta ishlash
jarayonida emulgator rolini bajaradigan oltingugurt birikmalar, tuzlar, naften 
kislotalarning katta kismi ajratiladi. Neft maxsulotlari tarkibida suvning oz 
mikdorda bulishi xam maksadga muvofik emas. Moylash materiallari tarkibidagi 
suv uning oksidlanishiga ta’sir kursatib metall kismlarining zanglashiga olib keladi. 
Yokilgilar tarkibidagi suv karbyuratorni ifloslaydi. Past temperaturalarda muz 
parchalari yokilgi filtrlarida tikilib koladi. 
Neft tarkibidagi suvda kaliy xlorid, natriy xlorid, magniy xlorid, sulfatlar, 
bromid va iodidlar ma’lum mikdorda buladi. Bu tuzlar suv bilan birga neft tarkibiga
kiradi va kayta ishlash jarayonini kiyinlashtiradi. Shuning uchun xam neft kayta 
ishlashdan oldin tuzsizlantiriladi va suvsizlantiriladi. 

---

191 
Mexanik kushimchalar kichik kum, loy, tuz zarrachalari xolida buladi. Kayta 
ishlash vaktida bu zarrachalar apparat devorlarida utirib kolib, issiklik
almashinishni kiyinlashtiradi. 
5-mavzu. Neft moyi kulining mikdorini aniklash. 
Ishning mazmuni shundan iboratki, neft yoki neft maxsuloti namunasi yokiladi 
va kolgan kuruk koldik 650S temperaturada toblanadi. 
Aniklash uslubi. 
Yokishdan oldin suyuk neft maxsuloti 5 min. davomida yaxshilab 
aralashtiriladi. 
Konsistent moyni taxlil kilishda, yukori kavat olib tashlanadi va namuna
shpatel yordamida idish davoridan ma’lum masofadagi kamida 3 joydan olinadi va
yaxshilab aralashtiriladi. 
Tigel devori va tubiga kogoz filtr koplanib, 0,01g aniklikkacha tortiladi. Shu 
tigelda usha aniklikda 25 g suyuk neft maxsuloti yoki 5 g konsistent moy tortilib, 
eritiladi. Filtr kogoz voronka shaklida uralib, uning yukorisidan 5-10 mm li kismi 
kesiladi. Tayyorlangan filtr konus asosi bilan neft maxsulotiga botiriladi. 
Kogoz konus neft maxsulotini yokishda pilik vazifasini bajaradi. 
Tigel elektr plitkasiga urnatiladi va uning yoniga suvsiz moyli tigel
joylashtiriladi. Tigel ichiga maxsulot temperaturasini ulchash uchun termometr solib 
kuyiladi. 
Maxsulot asta-sekin isitiladi va 100-120
0
S temperaturada kupik yukolguncha 
bir muncha vakt ushlab turiladi. Kogoz filtr sinalayotgan neft maxsulotini shimib 
olgach, uni yokadilar va maxsuloti tigel chetidan okib tushmasligi uchun plitka
isishini rostlagan xolda yonish jarayoni kuzatiladi. Yondirish kumirsimon koldik 
xosil bulguncha davom ettiriladi. Sungra tigel mufelga joylashtirilib, 1,5-2 soat vakt 
mobaynida 650
0
S da toblanadi. 
Kul mikdori kuyidagicha aniklanadi. 
100
2
1



G
G
G
x
Bu erda G
1
- tigelning kul bilan birgalikdagi vazni,g 
G
2
- tigel vazni,g 
G
3
- kogoz filtrdagi kul vazni,g 
G – namuna vazni,g 
Suvda eriydigan kislota va ishkorlarni sifat jixatidan aniklash.