4-mavzu: Tarbiya nazariyasi va usullari Dars Mavzusi

Tarbiya jarayoni mohiyati va uning jamiyat taraqqiyotidagi o‘rni.

• Tor ma’nodagi tarbiya deganda pedagogik jarayon sharoitida ta’lim maqsadini amalga oshirish uchun pedagog va tarbiyalanuvchilarning maxsus tashkil etilgan faoliyati tushuniladi.
• Ushbu holatda pedagoglarning tarbiyaviy faoliyati tarbiyaviy ish deb ataladi.

• Keng ma’noda tarbiya shaxsga jamiyatning ta’sir etishi, ijtimoiy hodisa sifatida qaraladi. Mazkur holatda tarbiya ijtimoiylashtirish bilan uyg‘unlashadi.

Tarbiyaning maqsadi – har tomonlama barkamol shaxsni shakllantirish.

Tarbiya mazmuni-deganda, qo‘yilgan maqsad va vazifalar bilan bog‘liqlikda ta’lim oluvchilarning egallashi lozim bo‘lgan bilim, malaka, e’tiqod, shaxs sifati va xarakteri, xulq-atvor tizimi tushuniladi.

Tarbiyaning umumiy vazifalari:

• Jamiyat a’zolarining maqsadga yo‘naltirilgan rivojlanishi hamda ularning qator ehtiyojlarini qondirish uchun shart-sharoit yaratish;
• Jamiyat rivoji uchun zarur bo‘lgan ijtimoiy madaniyatga mos etarlicha hajmdagi “inson kapitali”ni tayyorlash;
• Madaniyatlarni uzatib turish orqali ijtimoiy hayotning barqarorligini ta’minlash;
• Ma’lum jins yoshi va ijtimoiy-kasbiy guruhlarning qiziqishlarini hisobga olgan holda ijtimoiy munosabatlar doirasida jamiyat a’zolarining harakatini tartibga solish.

Tarbiya jarayoni o‘ziga xos xususiyatlarga ega:

• maqsadga yo‘naltirilganligi;
• ko‘p qirrali jarayon;
• uzoq muddat davom etishi;
• uzluksizligi;
• yaxlitligi;
• variativligi;
• natijalarning oldindan aniqlanmasligi;
• ikki tomonlamalilik;

Ijtimoiy muhitning ob’ektiv va sub’ektiv omillariga bog‘liqligi;

• Ijtimoiy muhitning ob’ektiv va sub’ektiv omillariga bog‘liqligi;
• Tarbiyaning shaxsning rivojlanishi bilan birligi va o‘zaro bog‘liqligi;
• Faoliyat va munosabatni e’tirof etish shaxsning ijtimoiy qimmatli fazilatlarini shakllantirishning negizi va asosiy manbai;
• Tarbiyalanuvchilarning o‘zaro tarbiyaviy ta’siri, o‘zaro munosabatlari hamda faol faoliyati o‘rtasidagi bog‘lanish;
• Tarbiya va o‘zini-o‘zi tarbiyalashning intensivligi (jadalligi);
• Tarbiyalanuvchining “ichki olami”ga ta’sir etishning intensivligi;
• Tarbiyalanuvchilarda verbal va sensomotor jarayonlarning rivojlanish darajasi va pedagogik ta’sirni hisobga olish.