4. ссуда фоизи ва унинг иктисодий мохияти

4. Банк тизими ва унинг элементлари

• Банк тизими – бу ягона кредит тизимида фаолият юритаётган банклар мажмуидир (йиғиндисидир).
• Бозор муносабатлари шароитида, одатда, банк тизими икки поғонали бўлади.
• Биринчи поғонада – Марказий банк турса, иккинчи поғонада тижорат банклари туради.
• Европа Марказий банкининг ташкил этилиши билан (1998 й.) дунёда 3 поғонали банк тизими пайдо бўлди:
• 1-поғона – Европа Марказий банки
• 2-поғона – евроҳудуд мамлакатлари Марказий банклари
• 3-поғона- евроҳудуддаги тижорат банклари

Банк тизимининг элементлари

• * банк тизимининг меъёрий-ҳуқуқий асослари;
• * Марказий банкнинг ташкилий тузилиши;
• * тижорат банкларининг турлари;
• * тижорат банклари фаолиятини тартибга солиш ва назорат қилиш тизими;
• * банк инфратузилмаси.

Банк тизимининг меъёрий-ҳуқуқий асослари

• Марказий банклар фаолияти Марказий банк тўғрисидаги қонун билан, тижорат банкларининг фаолияти “Банклар ва банк фаолияти тўғрисида”ги қонун билан тартибга солинади.
• Фуқаролик кодекси ҳам банк тизими учун муҳим ҳуқуқий асос бўлиб ҳисобланади.
• Ўзбекистон Республикасида Президентнинг Фармонлари ва Қарорлари ҳам банк тизимининг меъёрий-ҳуқуқий асослари бўлиб ҳисобланади.
• Марказий банкнинг амалдаги йўриқномалари жиддий ҳуқуқий асосдир.

Марказий банкнинг ташкилий тузилиши

• АҚШ Федерал захира тизими 12 та Марказий банкдан иборат. Ҳар бир Марказий банк фаолияти Бошқарувчилар Кенгаши томонидан назорат қилингани ҳолда, ушбу Марказий банкларнинг ҳар бири маълум даражада мустақилликка эга.
• Европа Марказий банки 2 поғонали ташкилий тузилмага эга. Биринчи поғонада Европа Марказий банки турса, иккинчи поғонада евроҳудуд мамлакатларининг Марказий банклари туради.
• Россия, Қозоғистон, Ўзбекистонда Марказий банк вертикал марказлашган тузилмага эга. Яъни, ҳудудларда Марказий банкнинг Бош бошқармалари мавжуд.