4-tema: Dún`ya xalqı geografiyası

3.Xalıq jámiyet rawajlanıwın háreketke keltiriwshi faktor.
Keyingi waqıtlarda geografiya hám demografiyada xalıqtıń sanı menen bir qatarda onıń sıpatina da úlken itibar qaratılmaqta. Xalıq sıpatı onıń tálimlik dárejesi kásiplik hám sotsiallıq quramı, sawlıg`ı hám basqa belgiler arqalı bahalanadı. Bunda tálimlik dáreje xalıq sıpatınıń eń zárúr kórsetkishi esaplanadı.
Tómendegi kestede sawatxanlıq hám sawatsızlıq tuwrısında mag`lıwmatlar keltirilgen.
Dúniyada sawatsızlardıń sanı hám sawatsızlıq dárejesi
5-keste

Region hám mámleketler	Úlken jastag`ı sawatsızlardıń sanı mln. kisi	Sawatsızlıq dárejesi, protsent
Ekanomikalıq rawajlang`an mámleketler	42	4,4
Rawajlanıp atırg`an mámleketler Sol qatarda:	920,6	35,1
Afrikanıń Saxroi Kabirdan arqa tárepte jaylasqan aymaqları	138,8	52,7
Arap mámleketleri	61,1	48,7
Latın Amerikası	43,5	15,2
Shıg`ıs Aziya	281,0	24,0
Qubla Aziya	397,3	53,8

Keste mag`lıwmatlarınan kórinip turg`anınday ekanomikalıq rawajlang`an mámleketlerge úlken jastag`ı bárshe sawatsız kisilerdiń shama menen 4%, rawajlanıp atırg`an mámleketlerge bolsa 96,0% tuwrı keledi. Rawajlanıp atırg`an mámleketlerde sawatsızlıq dárejesi úlken aymaqlıq parqlarg`a iye. Bul orında Oraylıq, Batıs,Shıg`ıs hám de Qubla Afrika, Arab, Latın Amerikası, Shıg`ıs hám Qubla Aziya mámleketleri ayrıqsha orın iyeleydi. Usı hám basqa rawajlanıp atırg`an mámleketlerde sawatsızlardıń úlesi erkekler ortasında 25% ke teń bolsa, áyeller ortasında 45% ti quraydı.

Sawatsızlardıń ulıwma sanı boyinsha dúniyada Hindistan (281 mln), Qıtay (224 mln), Pakistan (43 mln), Bangladesh (42 mln), Nigeriya (29 mln), Misr (16,5 mln), Braziliya (16 mln), Iran (14 mln), Sudan (10 mln), mámleketleri jetekshilik qıladı. Hindstanda úlken jastag`ı xalıqtıń sawatsızlıq dárejesi 52% ti, Qitayda 27% ti quraydı.
Xalıqtıń aymaqlıq jaylasıwı. Jer júzinde xalıq tegis emes jaylasqan. Xalıqtıń ortasha tıg`ızlıg`ı (1 kv.kmge tuwrı kelgen xalıq mug`darı) kúndelikli xalqı bar aymaqlar (130 mln.kv.km) sheńberinde 46 kisini quradı.