4 Zаmоnаviy аsbоbsоzlik mаtеriаllаri qo’llаniilish miqyosi vа klаssifikаtsiyasi. Rеjа


Download 0.49 Mb.
bet5/6
Sana24.03.2023
Hajmi0.49 Mb.
#1291260
1   2   3   4   5   6
Bog'liq
4-маъруза

Minеrаlоkеrаmik mаtеriаllаr. Minеrаlоkеrаmik mаtеriаllаrni uch guruхgа bulish mumkin: оksidli kеrаmikа, kеrmеt vа оksid-kаrbidli kеrаmikа.
jаdvаl – 2.8

Mаtеri- аl turi

Kurinishi vа sifаti

Bеlgilаnishi

Tаvsifi

Mаtеri- аl turi

Mikrоlit

SM-332

SNIITMаsh, Al2O3 vа MgО pоrоshоklаrini quyish bilаn хоsil ыilish




Оы

VО13

Al2O3




Kulrаng

VSH75

VNIIАSH (Al2O3) yarаtgаn

Nitrаtli kеrаmikа







Sl3N4

Аrаlаsh kеrаmikа

Оksidli sirkоniеviyli оq.




Ikki kоmpоnеntli Al2O3 vа ZrO2




Оksidli kаrbidli, qоrа, kеrmеt

V3

Ikki kоmpоnеntli Al2O3 i TiC







VОK60, VОK63, VОK71, VОK85, VОK85S

Ikki kоmpоnеntli Al2O3 + TiC2; rаqаm Al2O3 fоiz miыdоri




Kоrtinit

ОNT-20

Ikki kоmpоnеntli: Al2O3 i TiN




Silinit - R, jigаrrаng

-

Uch kоmpоnеntli: Si3N4 + TiN + Al2O3




Siаlоn

-

Uch kоmpоnеntli: Si3N4 +Al2O3 Si-Al-O-N




Nitridnо-krеmniеvаya




Si3N4+SiC

Аrаlаsh kеrаmikа

Krеmniy kаrbidi tоlаlаri bilаn




Аlyuminiy оksidigа SiC tоlаlаri qo’shilgаn

Оksidli kеrаmikа, vоlfrаm kаrbididаn 125 mаrtа аrzоn bulgаn аlyuminiy оksidi аsоsidа tаyyorlаnаdi. Оksidli kеrаmikаning kаttikligi vа еyilishgа chidаmliligi, kаttik kоtishmаlаrnikigа kаrаgаndа kаm emаs, issiklikkа bаrdоshligi esа nisbаtаn yukоri bulаdi.


Sаnоаt аsоsidа chikаriluvchi SM 332 mаrkаdаgi kеrаmikа pulаtlаrning erish хаrоrаtidа uz хоssаlаrini sаklаydi.
SHuningdеk оksidli kеrаmikа judа murt vа unchаlik mustа’kаm emаs (sv q350-450 MN/m ) vа fаkаt tоzа, yarim tоzа ishlоv bеrish uchun tаvsiya etilgаn bulishi mumkin.
Kеrmеt, аlyuminiy оksidini bоshkа mеtаllаr (mоlibdеn, хrоm, vоlfrаm) kushimchаlаri bilаn (10% gаchа) vа ulаrning birikmаlаrini (оksidlаr, silisidlаr, bоridlаr, nitridlаr) uzаrо mujаssаmlаshtirgаn.
Misоl uchun аlyuminiy оksidini vа 10% mоlibdеnni sаklоvchi kеrmеtni аytish mumkin. Tаntаl nitridini yoki kаrbidini vа titаn yoki sirkоnibоridli kеrmеtlаr хоzirdа mа’lum.
Оksidli - kаrbidli kеrаmikа, аlyuminiy оksidini vа mеtаllаr kаrbidini uzаrо mujаssаmlаshtirаdi.
Mеtаllаrni vа ulаrning birikmаlаrini kushish minеrаlоkеrаmikаning хоssаlаrini sеzilаrli dаrаjаdа yaхshilаydi, kismаn uning kоvushkоkligini mustа’kаmligini, issiklik utkаzuvchаnligini оshirаdi.
Оlmоslаr. Sintеtik оlmоslаrni sаnоаt tехnоlоgiyasi аsоsidа ishlаb chikаrish vа tаbiiy оlmоslаrni kаzishni kыpаytirish хоzirdа kеng tаrkаlmоkdа. Tехnik оlmоslаrning аsоsiy kismi, kаttik kоtishmаli kеsuvchi аsbоblаrgа vа dеtаllаrgа, оynаlаrgа, kvаrsgа yarim utkаzuvchi vа bоshkа kеyin ishlоv bеrilаdigаn mаtеriаllаrgа оlmоsli vа оlmоsli аbrаziv ishlоv bеrish uchun fоydаlаnilаdi.
Хоzirgi dаvrdа nоmеtаll emаs mаtеriаllаrgа, rаngli mеtаllаrgа vа kоtishmаlаrgа, kismаn fеnоlfоrmаldеgidlаrgа, kаrbаmid smоlаlаrigа, аsеtilsеlliyuzаgа, rеzinаgа, ebоnitgа, grаfitgа, misgа, lаtungа, brоnzаgа, bаbbitgа, оltingа, kumushgа, аlyuminiygа, plаtinаgа, ruх vа mаgniy kоtishmаlаrini nаfis yunish uchun оlmоs kеskichlаr kеng kulаmdа kullаnilmоkdа (13 jаdvаl). Pulаt vа chuyanlаrgа ishlоv bеrishdа оlmоs kеskichlаrni kullаsh fоydаli хisоblаnmаydi.
Оlmоs kеskichlаrning bоshа аsbоbsоzlik mаtеriаllаridаn tаyyorlаngаn kеskichlаrgа nisbаtаn turkunligi un vа yuz mаrtа kаttаdir. Bu оlmоslаrning yukоri kаttiklikkа vа еyilishgа chidаmliligigа egа ekаnligi vа ishkаlаnish kоeffisiеntini kichikligi хаmdа issiklik Utkаzuvchаnligi yukоri ekаnligi bilаn tаvsiflаnаdi.
Оlmоsning аsоsiy fizik mехаnik хоsslаri:
jаdvаl-2.9.

Zichlik
Mikrоqаttiqlik
Egiluvchаnlik mоduli
Mustа\kаmlik chеgаrаsi:
Egilishdа
Siqilishdа
Issiqlik utkаzuvchаnlik kоeffisiеnti
Cоlishtirmа issiqliq si\imi Хаrоrаt utkаzuvchаnlik kоeffisiеnti

(3,47 - 3,56)×103 kg/m3
10060 kgs/mm2
(72 - 93)×10 kgk /mm2

30 kgk/mm2


200 kgk /mm2
0,35 kаl / (sm×sеk×grаd)
0,12 kаl / (g×grаd)
0,80×10 m2/sеk

Оlmоs kеskichlаrning ishchi yuzаlаri 13-14 kvаlitеt tоzаligigаchа bulishi mumkin, kеsuvchi kirrаning yumаlоklаnish rаdiusi esа 1 mkm gаchа vа хаttо 0,05 - 0,10 mkm gаchа bulаdi. SHu bilаn bir kаtоrdа оlmоs judа murt, mustаhkаmligi pаst bulаdi.


SHuning uchun оlmоs kеskichlаrni, kuchlаrning kеskin tеbrаnishidаn vа хаrоrаtning tаsоdifiy оshishidаn sаklаsh shаrt.-14
Yukоri kаttiklikgа egа bulgаn sunoiy instrumеntаl mаtеriаllаr

Mаtеriаlаr turi

Kurinishi

Bеrilishi

Tаvsifi

Оlmоs

Bоrt

-

Zаrrаchаli оktаzоr fоrmаdаgi kristаllаrdаn tаshkil tоpgаn




Bаllаs

АSB

Sunoiy оlmоs yarimkristаllik оvаl vа shаrsimоndir




Kаrbоnаdо

АSPK2,
АSPK3

Sunoiy оlmоs kаrbоnаdо yupkа zаrrаchаli kvаrs kristаllаrdаgi tаshыil tоpgаn.

Оlmоs zаrrаchаlаrining pishirmаsi

Kаrbоnit

-

Mахsus оlmоs bilаn sunoiy оlmоs pishirilgаn bilаn ыоplаngаn




Dismit

-

Sunoiy vа tаbiiy оlmоslаr kukunlаrini pishirib tаyyor-lаngаn




-

SKM, SKM-R

Butun yarimkristаllаrning bо’lоvchi elеmеntlаr bilаn tаyyorlаngаn kоmpоzit




-

АRSZ

-




Аlmеt

-

Оlmоs-mеtаll kоmpоziti

Bоrning kubnitridi

Kоmpоzit 01 (elpbоr R, elpbоr RM)

-

Bоr kubnitridining pоlikris-tаllаri




Kоmpоzit 09

PTNB,
PTNB-IK

Ikki vаzаli bоr kubnitridi




Kоmpоzit 10
(gеksаnit R)

VNB

Ikki fаzаli gеksаgоnаl bоr nitridi

Ikki

Kоmpоzit
03 (ismit)

Ismit-1,
Ismit-2,
Ismit-3,

Bоr nitridning yarim kris-tаllаri

Bоrning kubnitridi pishirmаsi

Kоmpоzit 05

-

Bоr kubnitridining ZrB2 i B-Cr2 N c W, Cr, Zr, Mg, kushimchаlаri bilаn




Kоmpоzit 05I

-

Kоmpоzitа 05.ning mоdifi-kаsiyasi




Kоmpоzit 06

-

Bоr kubnitridining ыоplаmа bilаn pishirilgаni




Nibоrit

-

Ti bilаn bо\lаngаn bоr kub-nitridi zаrrаchаlаridаn tаshkil tоpgаn




Kibоrit

-

Issiklikkа chidаmli kеrаmik bо’lоvchilаr bilаn yarim kristаllаr




Tоmаl-10

-

Titаn аsоsidа bоr kub nitrid kukunlаri

Kup kаtlаmli sunoiy kuаttik mаtеriаl

-

SVBN

Vоlfrаm ishtirоkidаgi qаttiq qоtishmа аsоsidаgi sunoiy Bаllаs

Bir-biri bilan bog’langan aloxida elementlardan tashqil topgan elementli qirindi, qattiq va qovushqoqligi kam bulgan metallarni kichik tezliklarda kesishda xosil buladi.


Silliq, keskich usti bilan tutash yuzasi yaltiroq tashqi tomonda sezilmaydigan kertikli lentalar kurinishidagi tutash qirindi pulatlarga yuqori tezliklarda ishlov berishda xosil qilinadi.
Tutash qirindini xosil qilish maqsadga muvofiq, chunki u kichik plastik deformatsiyalarga bardosh beradi, turli materialllarni kesib ishlashda bir xil yangi teng bulgan sharoitlarda energiya kam sarflanadi, ishlov berilgan yuza kichik g’adir-budirlikka ega buladi. Biroq tutash qirindi ish joyida bir oz nokulayliklar tug’diradi, chunki u detlga, keskichga tez-tez Uralib qoladi, uni ishdan chiqaradi, ishchi uchun xavf tug’diradi va uni tashish qiyinlashadi. SHuning uchun tutash qirindi bilan kurashish, ayniqsa avtomat dastgoxlardan foydalanishda, muammo bUlib qoladi.
Qirindilar turlarga shartli ravishda bUlinadi. Kesish sharoitini Uzgarishi bilan qirindi elementlidan tutashgacha oraliqda uzgaradi.
Bunday Utish ishlov beraladigan metallning qovushqoqligini, kesish tezligini va oldingi burchakni oshishida, kesilayotgan qatlam qalinligini va ishqalanish kuchlarining kamayishida kuzatiladi.
Siniq qirindi murt metallarni, masalan qattiq chuyanni kesishda xosil buladi. Biroq chuyanlarga kichik tezlik bilan ishlov berishda siniq qirindini va xatto tutash qirindini olish mumkin.
Qirindining turi va tashqi kurinishi kesish jarayonini baxolash uchun xizmat qiladi.
BUg’inli va tutash qirindi oldingi yuza buyicha sirpanib kushimcha deformatsiyalanadi. Shundan so’ng kesuvchi asbobdan chetga chiqadi va spiral bUlib jingalaklanadi. Qirindini jingalaklanishini quyidagicha tushuntirish mumkin: oldingi yuza qirindini jipslab elementlarning keskich usti tomonini qalinlashishini xosil qiladi va ular trapetsiya shaklini qabul qiladi.
Spiral radiusi metallni kesishda deformatsiyalash darajasiga va qirindini keskichning yuzasi buyicha plastik deformatsiyalanish darajasiga bog’liq buladi.
Kesish tezligining oshishi bilan Uram radiusi oshadi, chunki plastik deformatsiyalanish darajasi kamayadi. SHuning uchun oldingi yuzada ishqalanish kuchlarining kamayishi bilan Uram radiusi xam oshadi. Kesuvchi asboblarni konstruktsiyalashda oldingi yuzaning shakli shunday tuzilishi kerakki, bunda qirindining jingalaklanishi va sinishining kerakli yUnalishi taominlanishi zarur.
Kup qirrali kesuvchi asboblarning tishlari orasidagi botiqlar shakli va Ulchamlari ularga joylashuvchi qirindilar xajmining xisobi bilan tanlanadi.
Metallni qayta ishlashni rivojlantirish tarixi mashinasozlikda mehnat unumdorligini oshirishning eng samarali usullaridan biri yangi asbob-uskunalardan foydalanish ekanligini ko'rsatadi. Masalan, karbon vositasi o'rniga yuqori tezlikda po'latdan foydalanish kesish tezligini 2-3 barobar oshirish imkonini berdi. Buning uchun mashinalarning dizayni sezilarli darajada yaxshilanishi va birinchi navbatda ularning tezligini va kuchini oshirish kerak bo'ladi.
Xuddi shunga o'xshash hodisa, shuningdek, volfram karbid, titanium va boshqa metallarga asoslangan vositalar sifatida ishlatiladigan qattiq metallarni qo'llashda ham kuzatildi.
Jamoa materiallari yuqori qattiqlikka ega bo'lishi kerak. Bu vositani uzoq vaqt davomida qayta ishlamasdan ishlashni ta'minlaydi.
Jamoa buyumning qattiqligi bilan solishtirganda, asbobning chiqib ketish jarayonida qizdirilganda qattiqroq bo'lishi kerak. Materialning yuqori haroratda saqlanishini qobiliyati qizil qattiqlik (issiqlik qarshiligi) deb ataladi.
Asbobning chiqib ketish qismida yuqori bosim va issiqlik ostida ko'proq aşınma qarshiliklarga ega bo'lishi kerak.
Muhim zarurat, shuningdek, materialning etarli darajada yuqori emasligi, chunki unchalik kuchsizligi, kesish qirralarining yivlanishi yoki asbobning parchalanishi, ayniqsa kichik hajmda bo'ladi.
Instrumental materiallar yaxshi texnologik xususiyatlarga ega bo'lishi kerak, ya'ni. asbobni ishlab chiqarish va uni qayta ishlash jarayonida, shuningdek, nisbatan arzon bo'lishi mumkin.
Hozirgi kunda asbob-uskunalarni tayyorlash uchun quyidagi materiallar qo'llaniladi:
- asbob po'latlir;
- qattiq qotishmalar;
- mineralokeramika va kermet;
- bor nitridi asosida superhardli materiallar;
- sintetik olmos.
Asbob materiallari uglerodli po'latlar, legirlangan va tezkesarlarga bo'linadi.
Karbonli po'latdan yasalgan chiqib ketish asboblari xona haroratida etarli qattiqlik, kuch va aşınma direncine ega, lekin ularning issiqlik qarshilik kam. 200-250 ° S haroratda ularning qattiqligi keskin kamayadi. Shu sababli ular fayllar, kichkina matkaplar, romlar, qotishmalar va boshqalar kabi kam kesish tezligi bilan yumshoq metallni qayta ishlash uchun mo'ljallangan qo'l va dastgohlarni ishlab chiqarish uchun ishlatiladi.
Uglerodli po'latlarning xususiyatlarini yaxshilash maqsadida yuqori qizdirilish va toblanish va qizib ketishga nisbatan kam sezgirlik bilan ajralib turuvchi legirlangan instrumental po’latlar ishlab chiqildi. Shu bilan birga, issiqlikka chidamlilik nuqtai nazaridan legirlangan po’latlar karbonlilarga nisbatan bir oz ustundir. 200-260 ° C darajasiga qadar qizdirilsa, ular qattiq qattiqligicha qoladilar. Shuning uchun, bu po'latlar yuqori tezlik bilan kesish uchun emas, balki qattiq materiallarni qayta ishlash uchun ham mos emas.
Uglerod plastinalarida, uglerodning massa ulushi 0,7% va undan yuqori. Ular "У" harfi bilan belgilanadi, undan keyin po'latdan uglerodning massa ulushini foizning o'ndan birida, masalan, У10 da, uglerodning massa ulushi 1% ni ko'rsatuvchi raqam. Yupqa tarkibli tarkibida yuqori sifatli po'latdan tayyorlangan po'lat, uning nomi bilan "A" harfi, masalan, У10A.
Legirlangan asbobsozlik po’latlarni belgilashda, birinchi raqam, uglerodning massa ulushini foizning o'ndan birida ko'rsatadi (agar u bo'lmasa, u holda uglerodning massa ulushi 1% ni tashkil etadi), keyinchalik xamir elementlarga mos keladigan harflar: X - xrom; S silikon; G - marganets; B - volfram; F - vanadiy. Xatlarga elementlarning massa ulushini foizlarning barcha birliklarida ifodalovchi raqamlar kiradi. 1-jadvalda uglerod va loy metallashtirilgan po'latlarning asosiy xususiyatlari va ularni qo'llash sohasi ko'rsatilgan.
4.1-jadval - Uglerod va xavo xususiyatlarining xususiyatlari asboblar uchun po'latdir

Po’lat markasi

HB

Zakalka va otpuskdan so’ng

Issiqbardoshligi, °C

Qo’llanishi

Egilish qattiqlik darajasi, МПа

Zarbdoshligi, Дж/м2

HRC

У7, У7А

285

2000-2100

3,8

62-64

200-220

Otvyertka. Arra, zubila, stameska

У10, У10А

321

2380

0,2

63-65

200-250

Kichik razmerli kesuvchi asbob

У12, У12А

341

1720

0,2

63-65

200-250

Kesuvchi asbob, napilniklar, shaberlar, zubila, kesgichlar

9ХС

415

2200

0,25

63-66

240-250

Mayda qadamli rezbo kesuvchi asbob

ХВСГ

388

3200

-

62-64

200-220

Aylana plashkalar, razvyertkalar

ХВГ

514

3400

-

63-66

200-220

Uzun razvyertkalar, metchiklar, protyajkalar

Yuqori tezlikda ishlaydigan po'latlar asosan uglerod po'latidan tayyorlangan asboblarga qaraganda 3-5 barobar tezroq ishlaydigan kesish asboblarini ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan yuqori qotishma çeliklardir. Ushbu tezlik po'latdan ortiqcha aşınma qarshilik tufayli. Hozirgi vaqtda yuqori tezlikda ishlaydigan po'latlar deyarli butunlay uglerod va aloylangan po'latlarni almashtirmoqda.


Yuqori tezlikdagi po'latlar karbidlarni hosil qiluvchi va qotishtiruvchi elementlarga mos keladigan harflar bilan belgilanadi: R - volfram; M - molibden; F - vanadiy; Va - azot; K - kobalt; T titan; C - zirkonyum. Undan keyin elementning o'rtacha massa ulushini foizda ko'rsatadigan raqam (kromning massa ulushi 4% gacha bo'lgan belgida ko'rsatilmagan). Misol uchun, R6M5 temir sinfida 6% volfram va 5% molibden mavjud. Chegaraning nomi boshida raqam uglerod tarkibini foizning o'ndan bir qismida ko'rsatadi.
Yuqori tezlikda ishlatiladigan po'latlar ikki guruhga bo'lingan: an'anaviy va yuqori mahsuldorlik. Chelikning an'anaviy ishlashi uglerod va kam bo'lmagan loy temir, kulrang temir va rangli metallarni qayta ishlash uchun mo'ljallangan. Kobalt yoki vanadiy bilan ishlangan yuqori hosildorlikka ega bo'lgan po'lat, qattiq ishlov berilgan va qotishmalarni qayta ishlash uchun mo'ljallangan.
2-jadvalda yuqori tezlikda ishlaydigan po'latlarning asosiy xususiyatlari va ularni qo'llash sohasi ko'rsatilgan.
Jadval 4.2 - Yuqori tezlikdagi po'latlarning texnologik xususiyatlari va ilovalari

Po’lat markasi

Xos jismoniy va mexanik xususiyatlar

Qatlamlik

Qo’llanilishi

Р18

Past va o'rta kesish tezligida qoniqarli chidamlilik va issiqbardoshlig qarshiligi

yaxshi

Uglerod va alyuminiy strukturaviy po'latlarni qayta ishlash uchun chiqib ketish vositasi

Р9

Yaxshi mexanik xususiyatli



past

Qurilish materiallarini qayta ishlash uchun oddiy shakllar vositalari

Р6М5, 9Х6М3Ф3АГСТ, 9Х4М3Ф2АГСТ

Ko'tarilgan kuch, molibdenni ajratib olish va yoqish tendentsiyasi



qoniqarli

Tish chiqib ketadigan asboblarni, shuningdek zarba yuklari bilan ishlaydigan asboblarni ishlab chiqarish uchun afzaldir

Р6М5К5

Yuqori qattiqlik va issiqbardoshlik

past

Qotishma va korroziyaga chidamli po'latlarni qayta ishlash uchun qo'pol va yarim ishlov berish vositalari



Hozirgi vaqtda qattiq qotishmalar kesish asboblarini ishlab chiqarish uchun keng qo'llaniladi (1-rasm). Ular volfram, titanium va tantal karbidlardan iborat. Kobalt bog'lovchi sifatida ishlatiladi. Tungsten, titanium va tantal karbidlari yuqori qattiqlik, aşınma qarshilik va issiqlikka chidamliligiga ega. Qattiq qotishma bilan jihozlangan asboblar tushib ketadigan qirindilar va ishlov beriladigan materialdan yaxshi namlanadi va 750-1100 ° S gacha bo'lgan haroratda ularning chiqib ketish xususiyatlarini yo'qotmaydi.
Qattiq qotishmalarning yuqori tezlikli po'latdan farqli o'laroq, ularning qotib qolishi kuchayadi, bu qotishmada kobalt miqdorini kamaytirish bilan ortadi. Qattiq qotishmalar bilan jihozlangan chiqib ketish tezligi yuqori tezlikda po'latdan yasalgan asboblar bilan kesish tezligidan 3-4 baravar yuqori. Karbidli asboblar shisha, chinni va hokazo. Kabi qattiqlashtirilgan po'lat va metall bo'lmagan buyumlar ishlash uchun mos keladi.
Qattiq qotishmalar ishlab chiqarish chang metallurgiyasiga tegishli. Karbid tolqoni kobalt kukuni bilan aralashtiriladi. Ushbu karışıma, kerakli shakli mahsulotlari preslenir va keyin kobalt eritme nuqtasida sinterlenir. Ushbu usul har xil o'lchamdagi va shakldagi karbid plitalarini tayyorlash uchun ishlatiladi, buning yordamida to'sar, chiziqlar, matkaplar, taymerlar, reamerlar va boshqalar mavjud.

4.1-rasm - Qattiq qotishma
Qattiq qotishmalarning nomi karbidlarni hosil qiluvchi elementlarni xarakterlovchi harflarni o'z ichiga oladi: B - volfram; T titan; TT - (ikkinchi "T") tantal; K - kobalt va elementlarning karbidlarning massa ulushlarini ifodalovchi raqamlar, jami 100%. Masalan, VK8 (bitta karbidli qotishma) navi 8% kobalt va 92% volfram karbidlarini o'z ichiga oladi; T5K10 (ikki karbidli qotishma) navi 5% titan karbid, 10% kobalt va 85% volfram karbidlarini o'z ichiga oladi; TT8K6 (uch karbidli qotishma) turiga 6% kobalt, 8% titanium va tantal karbidlari, 86% volfram karbidlari kiradi.
Jadval 4.3 - Qattiq qotishmalarning xususiyatlari va ilovalari

Po’lat markasi

Egililish qattiqlik darajasi, МПа,
kamida

HRA,
kamida

Qo’llanilishi

Volfram qotishmalari guruhi

ВК3

1176

89,5

Qora temir, rangli metallar va qotishmalar va nometall materiallarni tugatish va yakuniy qayta ishlash (burilish, tishlash, o'lchamli teshiklarni qayta ishlash va h.k.)

ВК6

1519

88,5

Qora temir, rangli metallar va ularning qotishmalarini kavsharlash va yarim ishlov berish (aylanma, burma, burg'ulash va burg'ulash, burama teshiklari bilan ishlov berish)

ВК8

1666

87,5

Qora temir, rangli metallar va ularning qotishmalarini, korroziyaga chidamli, yuqori kuchli va issiqlikka bardoshli po'lat va qotishmalar, titanium qotishmalari (burilish, planirovkalash, frezalash, burg'ulash, burg'ilash)

Titan-volfram qotishmalari guruhi

Т30К4

980

92,0

Qattiqlashtirilmagan va qotib qolgan uglerodli po'latlarni tugatish (burilish, tishlash, tarqatish)

Т15К6

1176

90,0

Yarim burilish burmasi (uzluksiz chiqib ketish), tugatish burg'ulash (uzluksiz chiqib ketish), chiziqlar bilan kesish iplari va aylanadigan boshlar, yarim qattiq va qattiq yuzalarni yakuniy freze, zerikarli, yakuniy yadro burg'ulash, uglerodli va qotishma buyumlar

Т5К10

1421

88,5

Kesilgan burilish va frezeleme, unda kesishma va kesib o'tuvchi kesish, shakllangan burilish, kesish vositasi bilan kesish, oxirgi reja va boshqa turdagi uglerod va loy metallarni qayta ishlash, asosan qobiq va shkalada quyqa olish,

Titanium-tantalli volfram qotishmalari guruhi

ТТК12

1666

87,0

Burg'ulash po'latlari bundan mustasno, T5K12 qotishmasi bilan bir xil. Uglerod va loy temirdan yasalgan po'latlarni og'irligi bilan qo'pol maydalash

ТТ8К6

1323

90,5

Soqolli va oqartirilgan quyma temirni burg'ulash, burg'ulash, frezalash va burg'ulash ishlarini tugatish va yarim finishing. Chelik po'lat quyish bo'limining kichik qismlari bilan doimiy ravishda o'girish, mustahkamlovchi, shu jumladan mustahkam po'latdan korroziyaga chidamli çeliklar. Kichik va o'rta qismli kesimlarni kesib olishda rangli metallarning qotishmalarini va titan qotishmalarining ayrim turlarini qayta ishlash

ТТ20К9

1470

91,0

Po'latni, ayniqsa, chuqur oluklarni va boshqa qayta ishlov berish jarayonlarini chuqurlashtirish, qotishmalarning issiqlik va mexanik siklik yuklarga qarshilik ko'rsatishga bo'lgan talablarini oshiradi



Nisbatan yaqin vaqtlarda kesish asboblarini ishlab chiqarish uchun mineraramik materiallar ishlatilgan. Eng keng tarqalgan mineral-keramik material CM-332, asosan alyuminiy oksidi Al2O3 dan tashkil topgan bo'lib, kichik qo'shimchalar bilan (massa ulushi 0,5-1,0%) magniy oksidi MgO bo'lib, u sinterlash vaqtida kristallarning o'sishiga to'sqinlik qiladi va yaxshi bog'lovchi hisoblanadi.
Minerali-seramika materiallari qattiq qotishmalarga qaraganda arzonroqdir ular qimmatbaho elementlarni o'z ichiga olmaydi - kobalt va volfram.
CM-332 mineral seramika yuqori qizil qattiqlikka ega bo'lib, 1200 ° S ga etadi va temir, quyma temir va rangli qotishmalarni yuqori kesish tezligida qayta ishlashga imkon beradi. Biroq, mineral keramika kam quvvatli va katta pishiqlik bilan ajralib turadi, bu operatsiya vaqtida plitalarning tez-tez yasalishi va parchalanishiga olib keladi.
Mineral keramika xususiyatlarini yaxshilash maqsadida mineral-keramika va volfram va molibden karbidlar shaklidagi metall qo'shimchalaridan iborat keramik-metall buyumlar (kermet) yaratish bo'yicha ishlar olib borilmoqda. Ushbu karbidlarning tarkibiga kirish mineral keramikaning fizik-mexanik xususiyatlarini yaxshilaydi, ortib ketish tezligi natijasida qayta ishlash ko'rsatkichlarini oshiradi.
Qattiqlashtirilgan po'latdan ishlov berish, yuqori quvvatli quyma temir va qattiq qotishmalar uchun asbobdan foydalaniladi, uning chiqib ketish qismida bor nitridi va olmosga asoslangan superhardli materiallardan tayyorlanadi. Qattiqlashtirilgan po'latdan qismlar va yuqori quvvatli quyma temirdan ishlov berishda kub borli nitrit (Elbor P) asosida katta polikristallalardan foydalanilgan. P elorining qattiqligi olmosning qattiqligiga yaqin va uning harorati qarshilik olmos kabi ikki barobar yuqori bo'ladi. Elbor P temirga asoslangan materiallarga kimyoviy jihatdan ta'sirsiz.
Sintetik olmoslarni (balas, ASB sinf) va karbonatlarni (ASPK sinflari) qayta ishlash uchun ishlatiladigan boshqa superhard materiallardan ajratib olish kerak. Karbonado uglerod tarkibidagi moddalarda kimyoviy jihatdan faolroq bo'ladi, shuning uchun rangli metallar, yuqori kremniyli qotishmalar, qattiq qotishmalar va metall bo'lmagan materiallardan parchalanish uchun ishlatiladi. Karbonat vositalarining mustahkamligi qattiq qotishmalarga nisbatan 20-50 baravar yuqori.
Turli mamlakatlarda ishlab chiqarilayotgan asbob-uskunalarning turlari va tovarlarning soni katta bo'lib, bu ularning tasnifi va tizimlashiga sabab bo'ldi. Jadval 4 qattiq qotishmalarning navlarini xalqaro ISO tasnifiga muvofiqligini ko'rsatadi.
Qayta ishlangan materialga va qirindilarning turiga qarab, qattiq sinterli qotishmalar uch asosiy bo'lakka bo'linadi: R, M va K.
Mashinaning turlari va usullariga qarab asosiy kesish guruhlari dastur guruhlariga bo'linadi.
Jadval 4.4 - Qattiq qotishmalar sinflarining xalqaro tasnifga muvofiqligi

Kesishning asosiy guruhlari

Qo’llanish gruppalari




Belgilanishi

Markirovra rangi

Belgilanishi

Ishlov berildi
moddasi va turi
olinadigan strujkalar

Qayta ishlash turi va
Foydalanish shartlari




P




Р01

Po’lat, po’latli quyma.

Burilishni tugatish, tarqatish. Yuqori aniqlikdagi ishlov berish va yuqori sirt sifati. Ish paytida titrash yo'q




Р10

Po’lat, po’latli quyma

Burilish, nusxalash, frezelash, reaming,




Р20

Po’lat, po’latli quyma, chuyan va rangli metallar

Utkirlash, frezalash




Р25

Legirlanmagan chuyan, past va urtalegirlangan

Yengil va mexanik yuklarga qarshilik qarshiligiga bo'lgan talabni oshiradigan frezalsh, chuqur oluklar, boshqa ishlov berish turlari




Р30

Po’lat, po’latli quyma,qattiq chuyan; strujka

Kuchli burilish, frezalash, rejalashtirish. Noqulay sharoitlarda ishlash uchun










Р40

Po’lat, po’latli quyma
qum va qobiqlarning kirishi bilan

Qattiq burilish, rejalashtirish. Xususan, salbiy sharoitda ishlash uchun

Р50

Po’lat, po’latli quyma urta va past qattiqligi bilan, qum va qobiqlarning qoldiqlari bilan

Noqulay chiqib ketish shartlari tufayli karbidning kuchayishiga ortib boruvchi talablarni tiklash, rejalashtirish. Murakkab shaklli asbob uchun

M




М10

Po’lat, po’latli quyma, yuqori legirlangan po’latlar,

Tornalama va frezalash

М20

po’latli quyma, ostenitik po'latlar, marganets po'latlari, issiqlikka chidamli, qattiq ishlov beradigan çelikler va qotishmalar, kulrang va sferik temir; drenaj qirindilari va parchalar



Tornalama va frezalash

М30

po’latli quyma, ostenitik po'latlar, qotishmalar va qotishmalar bilan ishlov beradigan temir, kulrang va sferik temir; drenaj qirindilari va parchalar

Tornalama va frezalash, tornamalash. Salbiy chiqib ketish shartlari



М40

Past kuchli, avtomatik po'lat va boshqa metallar va qotishmalari, drenaj qirindilari va singan qirindilari bo'lgan past karbonli po'latdir

Avtomat mashinalarda asosan burilish, kesish,



Jadvalning oxiri 4

Kesishning asosiy guruhlari

Qo’llanish gruppalari

Belgilanishi

Markirovra rangi

Belgilanishi

Ishlov berildi
moddasi va turi
olinadigan strujkalar

Qayta ishlash turi va
Foydalanish shartlari

K




К01

Qora quyma temir asosan yuqori qattiqlikda, silikon, qattiqlashtirilgan po'lat, seramika, shisha tarkibida yuqori bo'lgan alyuminiy qotishmalardan iborat; sinishi qirindilari


Yaxshi burg'ulash, frezalash, kazishma

К05

Legirlangan va oqartirilgan quyma chuyanlar, qattiqlashtirilgan po'latlar, zanglamaydigan yuqori quvvatli va issiqlikka bardoshli po'lat va qotishmalar; sinishi qirindilari


Tugatish, burg'ulash, ochish va tugatish

К10


qorava qattiq chuyan, asosan, sertlik, sertleştirilmiş po'lat, alyuminiy va mis qotishmalari, plastmassalar, shisha va keramika; sinishi qirindilari


Burilish, burg'ulash, frezalash, burg'ulash

К20

Kulrang quyma chuyan, rangli metallar, plastmassa; sinishi qirindilari

Tornalama, frezalash, rejalashtirish, burg'ulash, zerikish

К30

Kam qattiqlik va quvvati, past kuchlanish chuyani, yog'och, rangli metallar, plastmassalardan tayyorlangan kulrang quyma temir; sinishi qirindilari

Tornalama, frezelash, rejalashtirish, burg'ulash. Noqulay sharoitlarda ishlash *. Katta burchakka ochiladigan burchakka ruxsat berilgan

К40

Rangli metallar, plastmassalar; sinishi qirindilari

Tornalama, frezalash, rejalashtirish. Katta burchakka ochiladigan burchakka ruxsat berilgan

Izoh: * Ishlatilmaydigan ish sharoitlari o'zgaruvchan chuqurlikda ishlov beriladigan materialda dudama va abraziv inshootlarning mavjudligi bilan, zarbalar, vibratsiyali va intervalgacha yem bilan ishlash deb e'tiborga olinishi kerak.



Dastur guruhlari asosiy kesish guruhining xatida va davolash turiga, kesish shartlariga va qattiq qotishma xususiyatlariga ta'sir ko'rsatadigan raqamli indeks bilan ko'rsatiladi.
Ilova guruhi nomidagi indeks sonining qanchalik ko'p bo'lsa, qattiq qotishma va ruxsat berilgan kesish tezligi pastki aşınma qarshiligi, qattiq qotishma kuchi va ishlov berish paytida ruxsat etilgan em va chuqurlik qanchalik yuqori bo'lsa. Hozirgi bosqichda ishlab chiqarish tobora ko'proq aşınmaya bardoshli qoplamalar bilan jihozlangan asboblarni ishlatadi.
Uzoq bardoshli qoplamalarni qo'llashning ikkita asosiy usuli mavjud: kimyoviy (CVD) va jismoniy (PVD).
CVD (Kimyoviy bug'lar birikmasi) - yuqori haroratlarda kimyoviy birikma jarayonida olingan aşınmaya bardoshli qoplamalar 950- 1050 ° S bug' gaz gazidan. Qoplamalar - titanium karbid TiC, titanium nitrit TiN, alumina Al2O3 kabi kimyoviy inert va refraktsion birikmalarning kristalli tuzilishi.
Yaxshi ishlashga bardoshli CVD qoplamalari sanoatda keng tarqalgan holda foydalanishni ta'minladi (5-jadval).
Jadval 5 - Yonuvchan bo'lmagan CVD qoplangan plitalari

Plastina

Xarakteristika



Substrat yuzasiga 5,5 mm qalinligi bilan qoplangan CVD (Ti (C, N) - Al2O3 - TiN), issiqlik va mexanik zarba nisbatan yuqori qarshilik ko'rsatadi. Qoplamaning yuqori darajada bajarilishi, taglikning plastik deformatsiyaga va old yuzaga aşınmasına qarshi kuchli qarshilik, hatto kuchli isitish bilan ham, ishqalanish va yig'ilishni kamaytiradi.



Plastinka qattiq asosga ega, bu esa kesilgan qirralarning etarlicha yuqori quvvatini ta'minlaydi. 2,5 mm qalinligi bilan qoplangan turdagi CVD (TiN - Ti (C, N) - TiS) aşınma direncini yaxshilashga va sürtünmeyi kamaytirishga yordam beradi. Ushbu qoplamali plastinka, masalan, past tezlikda intervalgacha kesish sharoitida, katta yuklamalar bilan juda yaxshi ishlaydi



Plastinka qoplamasi yuqori haroratlarda qattiqligini saqlab qolish qobiliyatiga ega bo'lganligi sababli plastik deformatsiyaga chidamli mustahkam asos bilan ajralib turadi. CVD tomonidan qo'llaniladigan Ti (C, N) va Al2O3 er-xotin qatlamli qoplama, orqa yuzaga aşındırıcı aşınmaya mukammal qarshilik beradi

PVD (Fizik bug 'birikishi) yoki CIB (ion bombardimon kondensatsiyasi) ¬ - fizik birikma bilan olingan aşınmaya bardoshli qoplamalar. Ushbu qoplama eng yaxshi tarzda CVD texnologiyasi samarasiz yoki foydasiz bo'lgan kesuvchi asboblarni yaxshilaydi (6-jadval).
Birinchisi, PVD 500 ° S dan oshmagan past haroratlarda amalga oshiriladi, bu esa karbid qo'shimchalarini va yuqori tezlik po'latdan tayyorlangan asboblarni qoplash imkonini beradi. Ikkinchidan, PVD qoplamasi o'tkir burchakda qo'llanilishi va bir xil cho'kindi tabiatga bog'liqligi tufayli uning ko'payishiga olib kelmaydi.

Plastina

Xarakteristika



PVD qoplama turi TiAlN - TiN 4 mikron qalinligi. Ushbu qoplamaning yuqori aşınma direncine va ayni paytda nozik taneli qattiq taglik bilan birga, keskin qirralarning aniq keskinlik bilan alaşımını yongalama uchun yaxshi qarshilik bilan ta'minlovchi kuchi bor. Qayta ishlangan sirtning aniqligi va sifatiga yuqori talablar bilan ishlatiladi.



1-2 mm qalinlikdagi PVD TiN qoplamasi, ayniqsa, yuqori sifatli ishlov berish uchun maxsus mo'ljallangan nozik taneli asosning yuzasiga joylashtiriladi. Bu qoplama po'lat va quyma temirni juda samarali va yuqori darajada ishlashga imkon beradi.

PVD qoplamasining barcha afzalliklariga qaramasdan, uning jami qalinligi 22-25 mikronga etishi mumkin bo'lgan kuchli koptok qoplamalari bilan raqobatlasha olmaydi, shuning uchun u bugungi kunga nisbatan o'zgaruvchan almashtirilmaydigan plitalarning bozor ulushida ularnikidan pastdir.
Ko'p qatlamlar bugungi kunda qatlamli strukturaning turli qismlari xususiyatlarining kombinatsiyasi tufayli mexanik va kimyoviy aşınma faktörlerine qarshi asbob taglik himoya qilish uchun zarur bo'lgan darajada himoya qilish uchun ko'p katmanlarda ishlab chiqarilmoqda.
Ma'lum bo'lganidek, 1 mikrondan ortiq bo'lgan urug 'kattaligiga ega bo'lgan standart struktura materiallarini yo'q qilishning asosiy sababi ichki deformatsiyalar natijasida paydo bo'ladigan yoriqlar hosil bo'lishi hisoblanadi. 80-100 nm gacha bo'lgan don tarkibidagi nanostrukturali materiallarda turli xil halokat mexanizmi paydo bo'ladi. Nano o'lchamli donalarda qoplama materiallari deyarli mukammaldir. Ichki deformatsiyalar tufayli donalarning vayron etilishi amalda yuz bermaydi va ular yuzaga kelsa, ular don chegaralarida tez va samarali ravishda sekinlashadi. Nanomateriallarda dallanma obstruktsiyasi va daryo chegaralarining qattiqlashishi natijasida yoriqlar harakati kuzatiladi.
PVD ning fizik birikmasidan olingan asboblarni kesib olish uchun etakchi qoplamalar ishlab chiqaruvchilari iste'molchilarga keng foydalanish uchun taklif etiladigan asboblarni kesish uchun qo'llash uchun bir qator nanotexnik qoplamalar ishlab chiqdilar. Titan va alyuminiy nitridlarining nanolayerlari doimiy ravishda o'zgarib turadigan joylar (Ti, Al) N, tarkibiy elementlarning kontsentratsiyalashgan gradyanini hosil qiladigan eng keng tarqalgan holga aylandi. Bunday qoplamalar nanogradient deyiladi (2-rasm).

4.2-rasm - Nano-gradient qoplama
Shunday qilib, yangi avlodni kesish vositalari uchun qoplamalar yaratilishi, ko'p qavatli kompozitli qoplamalarning innovatsion konsepsiyasi yordamida, nanometriyali tuzilish va nanoscale qalinligining turli tarkibi va funksiyalarining o'zgaruvchan qatlamlari yordamida amalga oshiriladi. PVD qoplamalarini yaxshilash yo'llaridan biri - soqolli va sovutgichsiz ishlash uchun oxirgi va o'lchovli vositalardan foydalanish imkonini beradigan tuzilmalar kombinatsiyasini yaratishdan iborat.

Download 0.49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling