417-guruh bitiruvchisiJaloldinova Gulnozaning “Masalani matematik modellashtirish orqali mustaqil fikrlashga o`rgatish”

1.Iqtisodiymuamoningqo`yilishiva unimiqdoriytahlili. Bu bosqichdagi bosh vazifasi muammo mohiyatini aniq qo`yilishidir.
Bundamodellashtirilayotganob`ektningxususiyat va belgilari ajratibolinishi kerak. Ob`ektni tarkibini va elementlarorasidagi asosiy bog`lanishlarni bilish lozim,uning xolatini va rivojlanishinibelgilovchiomillarni ( asosiy, qo`shimcha yordamchi) aniqlash talab etiladi.
2.Matematikmodel tuzish. Bu bosqichda iqtisodiymuammolaraniq matematikko`rinishdagi ifodalar( funksiya, tenglama, tengsizlik va h.k) orqali shakllanadi. Ko`pxollarda avvalo,matematikmodeliningumumiy ko`rinishinituziladivauniqo`llanish imkoniyatlario`rganiladi,keyin uningbelgilari aniqlab,aynan qo`yilganmasalaga moslashtiriladi.
3.Modelning matematik tahlili.Bubosqichning maqsadi modelni umumiyxususiyatlaini aniqlashdan iborat . Bundagi asosiymoment qo`yilgan (tuzilgan)modelda yechimningmavjudekanligini aniqlashdir. Bu izlanishnimatematik usullar orqali bajariladi.
4. Sonli yechimlar. Bu bosqichdamasalanisonli yechish uchunalgoritm, EHMuchunprogrammatuziladi.Bu bosqichningqiyinligi shundaki,iqtisodiy masalalarining o`lchovlarikattahajmdabo`ladi. 5.Sonlyechimlar taxlili vauningamliyotgaqo`llanishi . Bundanmodellashtirishnatijasiningto`laligi vato`g`riligi,amaliyotgaqo`llashmumkinligi tahlil qilinadi.

II BOB Masalani matematik modellashtirish orqali o’quvchilarni mustaqil fikrlashga o`rgatish usullari
2.1-§ Ba’zi bir fanlarda matematik modellashtirish usullari
Xozirgizamon iqtisodiy nazariyasini, uniqandaysaviyasida o`rganishdanqat`iynazar,matematikmodellarhamdauslublarsiztasavvur etish qiyin.
Matematik modeldeganda,
o`rganilayotganob`ektyokijarayoninibelgilovchiomillarningo`zarobog`liqliginiifod alovchimatematikmunosobatlarmajmuasitushuniladi.
Ob`ektning modelini topish va unitahlil etish asosidategishli xulosalar chiqarishjarayoniMatematik modellashtirish debyuritiladi. Matematik modellarining iqtisodiymuammolarinio`rganishgatadbiq etishniiqtisodiy – matematik modellashtirish, ularni amaliyotga qo`llash esaiqtisodiy – matematikusullardeyiladi.
Iqtisodiyotdamatematikaningqo`llanilishi, asosanquyidagimaqsadlarni o`zoldijgaqo`yadi:
1)iqtisodiyotdabelgilovchiasosiyomillarorasidagi muhimbog`lanishlarniaksetirish ;
2)berilgananiqma`lumotlar vamunosabatlarasosidadeduksiya
uslubiorqalio`rganilayotganob`ektuchunadekvatxulosalar olish ;
3) qiziqtirayotganob`ektiningamaldagi kuzatilishigauni belgilovchiomillarningmatematikstatistikausullariyordamidashaklinihamdabog`liql iginio`rganishjarayonidaob`ekthaqidayangi bilimlargaegabo`lish ; 4)iqtisodiynazariyaholatinimatematikatiliorqalianiqva ravshanifodalash. Matematikmodellarningtadqiqotishlaridaqo`lanilishiXVI asrlardayoqboshlanganbo`lib,XIXasrlarda differensialashva integral hisobningrivojlanishita`siridao`shadavrningbirqatormatematiklari ( L.Valras,O.Kurno, V.Pareto,F. Edjvort vaboshqalar ) bozoriqtisodiyotinimodellashtirishgakatta hissaqo`shdilar.
O`tganXXasriqtisodiyotdamatematikusullarningmodellashtirishdagikengko`lamda qo`llanishibilanxarakterlanadi.Tadbiqiymatematikasoxasiningo`yinlarnazariyasi,m atematikdasturlash,matematik sohasiningo`yinlarnazariyasi,matematikdasturlash, matematik statistikavaboshqabo`limlarningrivojlanishimikrohamdamakroiqtisodiyotningkeski n taraqqiyetishigamuhimturtqibo`libxizmati bo`libxizmat qiladi.
Hozirgipaytda iqtisodiyotning o`tish davrinimodellashtirishmuhimvazifalardanhisoblanadi.Har qandayiqtisodiy tadqiqotdoimonazariya
( iqtisodiy model )va amaliyotni ( statistikma`lumotlar )birgalikda qarashnitaqazoetadi.Agariqtisodiymodellarkuzatilayotganjarayonlarniizoxlashvatus huntirishdaniboratbo`lsa,statistic ma`lumotlar ularniempiricqurishdava asoslashdamuhimvositahisoblanadi.Matematikmodellarningqulayligishundaki,har birmodelbirqanchaiqtisodiyjarayonlariifodaetishxususiyatigaega.
Ikkitamisol ko`raylik.
1.Biryildanso`ng12000 $olishuchunbankkayiliga20 %ko`payishshartibilan qanchamiqdordapul qo`yishzarur ?
Yechish .Masaladaqaralayotgan miqdorlaruchunbelgilashlarkiritamiz: