5- laboratoriya ishi (2 soat) ko’pik beton tayorlash va asosiy xossalarini aniqlash

P₀=V_g‘ovak/K_i, (5)

bu erda: V_g‘ovak – formula bo‘yicha hisoblanadigan g‘ovaklar hajmi ( ), dm³.

, (6)

bu erda: V – ko‘pik beton hajmi, dm³;

R_s, R_k – ko‘pik beton hajmi V uchun sement, kremnezem komponent sarfi, kg;

ρ_k, ρ_s – shu materiallar zichligi, kg/dm³: sement – 3,1, qum – 2,6;

V – ko‘pik beton tayyorlash uchun suv miqdori, kg.
Laboratoriya sharoitida ko‘pikni aniq olish uchun, uning o‘rtacha zichligini aniqlash lozim:

P_m=P₀ ρ_ko‘pik, (7)

bu erda: P_m – bir martali qorishma uchun ko‘pik sarfi, g;

P₀ – hajm bo‘yicha bir martali qorishma uchun ko‘pik sarfi, dm³;

Ρ_ko‘pik – ko‘pikning o‘rtacha zichligi, g/dm³.
YAngi tayyorlangan ko‘pik betonning nazariy zichligini hisoblash. YAngi tayyorlangan serg‘ovak betonning nazariy zichligini quruq holda berilgan zichligiga mos ravishda quyidagi formuladan hisoblanadi:

, (8)

bu erda: ρ_n – yangi tayyorlangan serg‘ovak betonning nazariy zichligi, kg/m³;

ρ_t – serg‘ovak betonning quruq holatdagi berilgan zichligi, kg/m³;

V/T – dastlabki S/Q nisbati;

V_p –1 m³ ko‘pik betonga ko‘pik bilan kiritilgan suv miqdori, dm^3*;

K – 1,1 ga teng deb olinadigan bog‘langan suv hisobiga qotadigan quruq qorishma massasini ortishini inobatga oluvchi koeffitsient.

Tajribada ko‘pik beton qorishmasini va undan namunalar tayyorlash. Tajriba qorishmasini S ning bir necha variantida (har bir brigada bilan 5 suv-qattiq nisbati uchun) bajariladi. Qorishma uchun massa tarkibi (5.2)-(5.7) formulalardan hisoblanadi.

Har bir qorishma uchun qorishma zichligi aniqlanadi ρ_q, kg/dm³, shu bilan birga g‘ovak hosil qiluvchi qo‘shilgandan keyin ko‘pik beton qorishma zichligi aniqlanadi ρ_ya, kg/dm³.

Olingan qiymatlar bo‘yicha ρ_r i ρ_ya, har bir qorishda g‘ovak hosil qilgich yordamida vujudga keladigan g‘ovaklikning haqiqiy kattaligi formula bo‘yicha hisoblanadi:

, (9)

bu erda: R_g‘ – ko‘pik beton uchun g‘ovak hosil qiluvchi sarfi, kg/dm³.

Har bir S uchun optimal S/Q nisbati belgilanadi. CHo‘kmagan va eng yuqori g‘ovaklikni ko‘rsatgan S/Q nisbati optimal hisoblanadi.

Kremnezem komponent va bog‘lovchi moddaning optimal nisbati S sonini o‘zgartirish (1-jadval bo‘yicha 5 ta qorish), suv-qattiq optimal qiymati va qorishma harorati bilan topiladi

Bu qorishmalar uchun g‘ovak hosil qiluvchi sarfini uning hisoblangan sarfini kerakli g‘ovaklikdagi V_por g‘ovaklikka nisbatidan kelib chiqadigan, qorish natijasida, optimal S/Q bo‘yicha qabul qilingan K koeffitsientiga ko‘paytirib topiladi.

Har bir qorishmadan 3-6 ta namuna tayyorlanadi. Qoliplar yaxshi tozalangan va moylangan bo‘lishi kerak.
Ko‘pik beton qorishmasini tayyorlash. Hajmi 15 dm³ bo‘lgan ko‘pirtirgichli laboratoriya ko‘pik beton qorgichida ko‘pik tayyorlanadi. Ko‘pik hosil qilgichning suv qorishmasi miqdori, bir qorish uchun ko‘pik ko‘pirtirgich barabani hajmidan 5-6% olinadi, ko‘pirtirish vaqti 5-6 min. Keyin hisob bo‘yicha kerakli ko‘pikni tayyor qorishmaga to‘xtatmasdan aralashtirgan holda qo‘shiladi. Bir xil qorishma hosil bo‘lganda aralashtirish to‘xtatiladi.

Ko‘pik aralashma zichligi ρ_ya ni 0,5-1 dm³ hajmli idishda o‘lchab aniqlanadi.

Namunalarni sinash va ko‘pik beton optimal tarkibini hisoblash. Qotgandan so‘ng namunalar qolipdan olinib, 105-110°S haroratda doimiy massagacha quritiladi va zichligi va siqilishga mustahkamligi aniqlanadi.

3 mm dan kam cho‘kkan va siqilishga kerakli mustahkamlikdan (ko‘pik betonning talab etiladigan zichligida) past bo‘lmagan namunalar tarkibi optimal hisoblanadi.

Ko‘pik beton tarkibini tanlash natijalari 3-jadvalga yoziladi.

Olingan natijalar bo‘yicha berilgan zichlikdagi ko‘pik betonning optimal tarkibi to‘g‘risida xulosa chiqariladi. Bu tarkib uchun 1 m³ ko‘pik betonga sarf bo‘ladigan materiallar sarfi hisoblanadi.

3-jadval

Ko‘pik beton tarkibini tanlash natijalari

Ko‘pik betonning berilgan o‘rtacha zichligi, kg/m^3	Kremnezem komponent va bog‘lovchi moddaning nisbati, S	S/Q	Qorishma harorati, °S	Qorishma o‘rtacha zichligi, kg/m^3	Ko‘pik qorishma o‘rtacha zichligi, kg/m^3	Ko‘pik betonning nazariy o‘rtacha zichligi, kg/m^3	Rs, MPa