5- laboratoriya ishi betonlar uchun yirik to‘ldirgich- shag‘altoshning xossalarini aniqlash

Shag‘alning hajmiy og‘irligini aniqlash va bо‘shliqligini hisoblash
Kerakli asbob va uskunalar:
Texnik tarozi- toshlari bilan, 1 litr о‘lchamli silindr idish, tebranma maydoncha, pо‘lat chizg‘ich, sekundomer, turg‘un vazndagi shag‘al namuna, maxsus varonka.
Ishning bajarilish tartibi:
Namuna varonka orqali 10 sm balandlikdan hajmi 1litr о‘lchamli silindr idishga tо‘lib toshguncha tushiriladi va uning konus qismi pо‘lat chizg‘ich yordamida sidirib tashlangandan sо‘ng, tarozida tortiladi. Namuna maydonchaga qо‘yilib, 3-5 soniya davomida zichlashtiriladi. Sо‘ngra yana tо‘lib toshguncha varonka orqali shag‘al tо‘kiladi va konus qismi sidirib tekislangandan keyin uning og‘irligi aniqlanadi.
Shag‘alning hajmiy og‘irligi ( ) va zichlangandagi hajmiy og‘irligi ( ) quyidagi ifoda bilan aniqlanadi.
( ) (1.14) (15)
bunda va -silindr idishning tо‘kma va zichlangan shag‘al bilan birgalikdagi og‘irligi, g;
- silindr idishning og‘irligi, g;
-silindr idishning hajmi, sm³.
Shag‘alning zichlanish tuzatmasi: (16)
Shag‘alning bо‘shlig‘ini aniqlash uchun quyidagi ifodadan foydalaniladi;
(17)
Misol. Shag‘alning hajmiy og‘irligini, zichlanish tuzatmasini va bо‘shlig‘ini aniqlash:
=2110g =2190g
=630g =1000sm³
Shag‘alning hajmiy og‘irligini quyidagicha aniqlanadi:

Shag‘alning zichlangan holatdagi hajmiy og‘irligi quyidagicha topiladi:

Zichlanish tuzatmasi
Shag‘alning bо‘shlig‘i quyidagicha aniqlanadi:

Xulosa. Shag‘alning bо‘shlig‘i QMQ talabiga javob beradi, demak u beton tayyorlash uchun yaroqlidir.

БЕТОН ВА ҚОРИШМАЛАР УЧУН ТЎЛДИРУВЧИЛАР.
МАЙДА ТЎЛДИРУВЧИ - ҚУМ
Вазифа. Хоссаларини аниқлаш.
Қум учун умумий тушунча ва қўйиладиган техник талаблар. Тўлдиргичлар бетоннинг асосий қисми ҳисобланади. Улар бетон ҳажмининг 80-85% ини, бинобарин, бетоннинг қаттиқ скелетини ташкил этади ва шу билан бетоннинг қуриб кичрайишини камайтиради ҳамда қуриб ѐрилишининг олдини олади. Тўлдиргичларнинг сифати оғир бетоннинг техник хоссаларига жуда таъсир этади. Тўлдиргичлар доналари (зарралари)нинг йирик-майдалигига қараб, майда тўлдиргич (қум) ва йирик тўлдиргич (чақиқтош) каби хилларга ажратилади.
Оғир бетон тайѐрлашда майда тўлдиргич сифатида табиий қум ишлатилади, қум пишиқ тоғ жинсларининг табиий равишда емирилишидан ҳосил бўлган, йирик-майдалиги 0,14-5 мм келадиган зарралардан иборат сочилувчан материалдир. Табиий қумлар жойлашишига қараб, дарѐ қуми, денгиз қуми ва жарликлар (тоғ) қуми деган номлар билан юритилади. Дарѐ ва денгиз қумларининг зарралари шаклан думалоқ, жарлик (тоғ) лар қумининг зарралари эса ўткир қиррали бўлади, бундай зарралар бетон билан яхши тишлашади. Бироқ жарликлар қумида зарарли аралашмалар денгиз ва дарѐ қумларидагига нисбатан кўпроқ бўлади