5 a 110301-Kimyo o’qitish metodikasi

2.3.Gazli- vodorod korroziyasi . 
Oddiy shroitlarda (normal bosim va xaroratda ) vodorod temir va 
uning qotishmalari korrozion bardoshligiga ta’sir kursatmaydi . Yuqori 
xaroratda bosimda pulat sirtida vodorod diffuziyasi natijasida vodorod 
korroziyasi sodir buladi . Vodorod pulat sirti bilan ta’sirlanish natijasida 
undagi uglerod bilan birikadi . 2 H
2
+Fe 
2
C R 3Fe + CH
4
Metan CH
4
ning , hamda bodorod diffuziyasi natijasida gidtid va qattiq
eritmalarning hosil bulishi pulat xossalarini keskin kamaytiradi . 
korrrozion jarayon oshishi bilan birgalikda mustaxkamlik va plastic 
xossalar pasayadi . Ayniqsa bu xodisa t>2500C, P >5MPa sezilarli buladi .
Vodorod korroziyasining tezligi bosim va xarakatga bog’liq bulganligi
pulatlarning vodorodli mihitlarga qullash maqsadida uglerodsizlanish 
chuqurligi urganiladi. Chuzuvchi kuchlanishlar ham vodorod 
korroziyasi tezligini oshiradi . Pulatlarni kuchli karbid qiluvchi elementlar; 
9Cr, v, Ti, Mo, Nb) bilan legirlash uglerodsizlanishga tusqinlik qiladi va 
vodorod korroziyasiga qarshi bardoshlilikni oshiradi Vodorodli mihitlarda 
pulat 20,30XMa lar t<3000C da, yuqori xromli pulatlar esa 
t=3000…..6000 C oraliqlarda qullaniladi. Misning mustahkamligiga ham 
vodorod sezilarli darajada ta’sir kursatadi. Misni havoda qizdirganda 
uning sirtida Cu 
2
O xosil buladi . Xarorat 400 C dan oshganda vodorod 
qotishma ichiga kiradi vaCu
2
O bilan ta’sirlashadi.
H
2
+Cu
2
O R 2Cu +H 
2
O 
Suv bug’ning xosil bulishi natilasida donalar chegarasi buyicha 
korroziya belgilanadi, korrozion darzlar paydo buladi. Xuddi shunday
xodisa Ag ni t>5000 C da va vodorodda qizdiriladi .
2.4.Oltingugurt birikmalari mihitida korroziya . 
Gaz va neft maxsulotlarini qayta ishlash korxonalaridagi jihozlar 
detallari har xil pulatlardan tayyorlanganligi uchun oltingugurt muhitdagi 
korroziya kup uchraydi . Korrozion faol bulgan H2S , CO
2
elementar S va 

---

boshqa tarkibida S moddalar ta’sirida t>3000 C da pulat juda tez 
korroziyaga uchraydi. Oltingugurt ta’siridagi korroziyaning oldini olish 
uchun javobgar detallar yuqori xromli pulatlardan(25…30%Cr) 
tayyorlanadi . Ularning yanada koprroziyaga bardoshliligi Si vaAl bilan 
legirlash (3..5%) orqali erishilish mumkin. Oltingugurtli birikmalar
Cu bilan ta’sirlashib sulfit va oksid birikmalar xosil buladi .
4Cu+O
2
+2H 
2
S R 2Cu 
2
S +2H 
2
O 
6Cu+SO
2
R Cu 
2
S +2Cu 
2
O 
Bir tekisda xosil bulgan Cu
2
S parda korroziyani ozroq sekinlashtiradi . 
www. Qmii.uz/e-lib 
Mis va uning qotishmalarini oltingugurtli muhitlarda yuqori
xaroratlarda qullash tavsiya etilmaydi . Oltingugurtning Ni bilan uzaro
ta’sirida erish xarorati 625
0
C bulgan yengil eruvchi evtektikasi Ni-Ni2 
S2xosil bulishi kristalitlararo yemirilishiga olib keladi . Bundan tashqari
SO
2
ni nikelni oksidlash mumkin . 
2 Ni+SO
2
= NiS +2NiO 
Muhitda SO4 ning bulishi tekis bir maromdagi korroziyani donador 
korroziyaga aylanishga sabab buladi .