5 Amaliy mashg’ulot Mavzu: 2T30П teodolitini o‘rganish. 2T30П teodolitida gorizontal,vertikal burchaklarni va dalnomer masofani o‘lchash

2T30П  optik  teodolitining   ishlash prinsipi. 

Nuqtalarni o’zaro fazoviy xolatini aniqlash uchun burchaklar  o’lchash talab etiladi. 

Rasmga  ko’ra  joyda  burchak  uchi  O  va  A,B  nuqtalari  yordamida  AOB  burchak 

hosil  bo’ladi. β gorizontal burchakni o’z nuqta uchida  o’lchash uchun limb doirasi 

markazini  O  nuqta  uchi  bilan  tutashtiriladi,va  limb    doirasi    gorizontal    holatni  

egallaydi. Bunda oa  va  ob  radiusi orasidagi β burchak, doira qirqimlari bo’lgan 

N  va  P  vertikal    tekisliklari,  OA    va  OB  orasidagi  joy  yo’nalishlari  gorizontal 

burchagiga teng. 

Agar  limb  doirasidagi  sanoqlarni  soat  strelkasi    bo’yicha  a    va    b  lar  bilan 

belgilasak, shunda burchak β=a-b  ga teng bo’ladi. 

Limb  markazi har doim  o’lchanayotgan burchakni uch nuqtasi    O  dan tik  chiziq 

bo’lib o’tadi. Bunda,OA va OB o’lchanayotgan burchak tomonlari, limb  tekisligiga 

loyihalanadi.Limb va alidada o’qlari  bir-biriga mos bo’lib,alidadani aylanishini 

priborning vertikal o’qi deyiladi.  

Limbni    ustki    qismida    tik    o’qi  atrofida  aylanuvchi  alidada  va  ko’rish  trubasi 

joylashtirilgan.Limb  shisha  doirali  bo’lib,  unda  sanoqlar  0°-360°  gacha  

bo’laklarga  bo’lingan. 

Priborning  korish  trubasi  HH  –gorizontal  o’qi  atrofida  aylanganida  N  va  P 

kollimacion vertikal tekisliklar hosil bo’ladi,bunda kollimacion tekislik OA va OB 

o’lchanadigan    burchak  tomonlaridan    ketma-ketlikda  o’tadi.  Vertikal      doira  

gorizontal    doiraga  o’hshab      yasalgan  va    vertikal  burchaklar  o’lchash  uchun 

hizmat qiladi. Agar ko’rish trubasining  okulyari tomonidan qaralganida  vertikal  

doira  ko’rish trubasini o’ng tomonida joylashgan bo’lsa, doira o’ng DO’ , chap 

tomonida bo’lsa, doira chap  DCh bo’ladi. 

 

---

6