5-ma’ruza mashg’uloti

Masalani tahlil qilishda analiz va sintez usullari.
Masalalar yechish
M urakkab m asalalam in g b a ’zi xillarini yechish. 0 ‘quv ch ilar sodda masalalar shartini analiz q ilish va shu asosda am al tanlash m alakasi egallab o lganlaridan keyingi m urakkab m asalalarini y ech ish g a o ‘tish mumkin. Analiz va sintez, bir tomondan, bilish jarayonlari bo‘lib, barcha aqliy faoliyat turlari pirovard n atijada ularga keltiriladi. M ana shu jih atd an ular p sixologiyaning o ’rganish obyektlaridir. Bu tadqiqotlarn in g asosiy natijalari didaktikada ishlab chiqilgan o‘qitish tamoyillari va usullari asosida yotadi. Ikkinchi tom ondan, analiz va sintez fanda yangi bilim lam i hosil q ilish n in g m antiqiy y o ‘llaridir. 0 ‘q u v ch ilam i analiz va sintezga o ‘rg atish vazifasi k o ‘p d arajada boshlang’i ch sinflarda matematikani o ‘q itish d a hal etilishi lozim.
Matematikada analiz d ey ilg an d a aso san isbotlanayotgan da’vodan rostligi ilgari isbotlangan yoki isbotsiz qabul qilin g an d a ’volarga olib k eladigan fikrlash tushuniladi. Analiz isbotning tuzilishiga emas, balki faqat uning g ‘o y asig a olib keladi. Sintez, bu topilgan isbotlash g ‘oyasi aso sid a rost d a ’vo lar shartida berilgan m a’lum otlardan q anday q ilib isbotlanayotgan d a ’vo hosil bo‘lishini ko‘rsatuvchi fikrlashdir.
Boshlang‘ich sinflarda analiz va sintezdan bilim bo’lagi sifatida foydalanish sohasi arifmetik xossalar, tenglamalar va isbotlashi talab etiladigan jumlalar to‘plamidan iboratdir. Masala shartini analiz qilish m alakasini tarkib to p tirish n in g bir q ato r im koniyatlari m avjud. Shulardan m iso llar keltiram iz, m ustaqil bajaring:
1 . 0 ‘quvchilar bir tup pom idordan 2 kg, ikkinchisidan birinchisiga qaraganda 1 kg ortiq p o m id o r terishdi. 0 ‘qu v ch ilar ikkinchi tupdan qancha p o m id o r terishgan?
2. 0 ‘quvch ilar bir tupdan 2 kg, ikkinchisidan esa birinchisiga q arag an d a 1 kg kam p om idor terishdi. 0 ‘q u v ch ilar ikkinchi tupdan
qan ch a p o m id o r terishgan?
3. 0 ‘q u v ch ilar b ir tupdan 2 kg, ikkinchi tupdan q arag an d a 1 kg p o m id o r terishdi. 0 ‘quv ch ilar ikkala tupdan qancha p o m id o r terish gan?
4.O‘quv ch ilar bir tupdan 2 kg, ikkinchisidan 1 kg. p o m id o r terishdi. O‘quvchilar birinchi tupdan ikkinchisiga qarag an d a necha kg pom idor ortiq terishgan?
O’qituvchio ‘quvchilarga bir q ato r shunday m asalalam i berib, ulardan q o ‘shish (ayirish) amali b ilan y echiladigan m asalalam i k o ‘rsatishni talab qiladi. M asala sh artin in g to ‘la analizini b olalarda shakllan tirish kerak, bunda shunday vaziyat topish kerakki, m asala savoliga e ’tib o r berish shart b o ‘lsin.
M isollar keltiramiz:
1.Olim ning qancha puli b o ‘lgan? U ning o ‘zid a 50 s o ‘m bo’lgan va yana onasi 20s o ‘m bergan.
2. a) Bahromda 3 ta olma, Valida 5 ta olma bor. U laming buvisida qancha olma bor? v) Hovlida 4 ta o ‘g ‘il bola o ‘ynayotgan edi., ularga ana 3 ta qiz kelib q o ‘shildi. Hovlida nechta qiz bola o ‘ynay boshladi?
Birinchi masalada bolalar uchun nima berilganini va nimani toppish kerakligini aniqlash qiyin, chunki masalaning berilganlari bilan savoli o ‘rin almashib qolgan. Keyingi ikkita masala hazil masaladir. Bunda bolalaning butun e’tibori masala savoliga qaratilishi kerak.