5-мавзу. Бюджетлаштириш ва харажатларни назорат қилиш Режа

 
 
Эгилувчан бюджет хақида тушунча 
Эгилувчан бюджет - бу шундай бюджетки, доимий ва ўзгарувчан харажатлар 
чекланаиши натижасида махсулот ишлаб чиқариш хажми ўзгаришига жавобан 
ўзгариши учун ишлаб чиқилган.

---

Масъулият марказлари бўйича ҳисоб тушунчаси назорат мақсадида эгилувчан 
бюджетлардан фойдаланишни талаб этади. Кўп харажатлар Бошқарув назорати 
дои-расида ўзгарувчандир, шундай қилиб улар фаолият даражаси бюджетда 
кўрсатилган даражага нисбатан ўзгарганда ўзгаради. Харажатлар хажми ошиб 
кетганда агар бун-дай харажатлар бюджетда белгиланган ишлаб чиқариш 
хажмидан юқори бўлган нати-жа бўлса рахбарни танқид қилиш нотўғридир. Ва 
аксинча, агар фаолият даражаси паст бўлса, у холда харажатлар даражаси хам 
пасайиши кутилади ва ўзгарган маълумот-ларни акс эттириш учун бошланғич 
бюджет ўзгартирилиши лозим.
Эгилувчан бюджетга асосланган огишлар хақидаги ҳисобот хақиқий 
эришилган фаолият даражаси бўйича бюджетда белгиланган харажатлар билан 
хақиқий нати-жаларни солиштиради. Мазкур ҳисобот алохида таькидланиши керак 
бўлган смета хажмидаги ўзгаришларга тушунтир иш бермайди.  
 
Эгилувчан бюджетни тузиш 
Эгилувчан бюджетни тузишда эьтиборга олинадиган асосий холатлар бўлиб 
қуйидагилар ҳисобланади: 
(a) эгилувчан бюджет дастлабки ҳисобланган ишлаб чиқариш даражаси асосида 
белгиланади. Бу бошланғич бюджет ҳисобланади.
(b) сўнгра,унга фаолиятнинг хақиқий даражасига мувофиқ келиши учун
ўзгартириш киритилади.
(c) натижа хақиқий харажатлар билан солиштирилади ва оғишлар (фарқ) тегишли 
рахбарларга тақдим этилади.
Эгилувчан бюджетлар ва оғишлар
Эгилувчан бюджетлардан фойдаланиш фаолиятнинг турли даражаларини 
прогноз қилишга, хақиқий натижаларни кўпрок ахамиятга эга бўлган 
солиштиришларни амал-га оширишга имкон беради, лекин эгилувчан бюджетни 
тузиш механикаси ташкилотда мавжуд бўлган холатларни осонлаштиради.