5-mavzu. Ommaviy axborot vositalari. Internet hayotimizda. O‘zbekiston va jahon

Ichki omil — sobiq mustamlaka mamlakatlari iqtisodiyotining

ko‘p ukladliligi, uning ichida belgilovchi mavqeyi — mayda tovar

islilab chiqarishga asoslanganligidadir. Ma’lumki, bu uklad ijtimoiyiqtisodiy

rivojlanishni jadallashtirishga xizmat qilsa ham raqobatga

bardoshi nuqtayi nazaridan nochor hisoblanadi.

Iqtisodiyotning ko‘p ukladliligidan jiddiy ijtimoiy oqibatlar

kelib chiqadi. Jumladan, rivojlanayotgan mamlakatlarda shunday

ijtimoiyTmadaniy muhit mavjudki, unda turli-tuman ijtimoiy

kuchlar, guruhlar, qatlamlar va hokazolar o‘zaro juda murakkab

munosabatda bo‘lib, ularni boshqarish qiyin.

Rivojlanayotgan mamlakatlar o‘z ilgarilama harakatida keyinda

qolishning ijtimoiy sabablaridan yana biri — bu sobiq metropoliyada

tayyorlangan mutaxassislarning o‘z mamlakatlaridan ketishidir.

Buning sababi muayyan darajada ishsizlik bilan bogliq bo‘lsa-da,

lekin, asosan, metropoliya madaniyati va hokazolar tufaylidir.

Yuksak rivojlangan mamlakatlar sobiq mustamlakalardan kelayotgan

mutaxassislar, hisobiga salmoqli foyda olmoqda. Masalan,

AQSH da bulardan foydalanish natijasida yangidan mutaxassislar

tayyorlashda ancha mablag1 tejalmoqda.

Rivojlanayotgan mamlakatlar ijtimoiy qoloqligining kolami

keng, uning omillari shunday tabiatga egaki, bu qoloqlik hech

qachon o‘z-o‘zidan bartaraf etilmaydi, aksincha, chuqurlashib

borish mayliga ega. Aholining ko‘pchilik qismi qashshoqligi ortib

borayotganligi ijtimoiy ofatga aylanib qolmoqda. Mamlakat

miqyosidagi iqtisodiy qiyinchiliklar u yoki bu tarzdagi umumdavlat

dasturini amalga oshirish imkonini bermayotir.

Bunday katta xavfning mavjudligi taraqqiyparvar; kuchlarni

o'ylantirib qo‘ymasligi mumkin emas. Ularning tashabbusi bilan

rivojlanayotgan mamlakatlarning muammolari BMT darajasida bir

necha marta muhokama obyekti bo‘ldi. Bu muammolar hozir ham

bu tashkilot diqqat markazidadir. ,

3.Hozirgi vaqtda insoniyat ma’naviyati sofligini saqlab, uni

ma’naviy tanazzuldan asrash ham umumbashariy muammoga

aylanib bormoqda. Gap shundaki, zo'ravonlik va nafrat kishilar

o‘rtasidagi munosabatlarda chuqur ildiz otib, ma’naviy muhitni

tobora zaharlamoqda. Buni to‘xtatib qolish va keskin kamaytirishga

erishish vazifalari insoniyatning dunyo miqyosida kuch-g‘ayratlarini

birlashtirishni taqozo etmoqda. Aibatta, ,,etikoxavf“, ,ptikofalokat“

nomi bilan qayd etilayotgan hodisalar, u yoki bu darajada,

insoniyat rivojlanishining octmishida ham uchragan va sivilizatsiyaning

yo‘ldoshi bo‘lib kelgan. Bir tomondan, madaniyat rivojlanib,

boyib, tobora umuminsoniy tus olib borsa, ikkinchi

tomondan,turli-tuman manfurlik va og‘u timsoli bo'lgan jinoyatchilik,

bangilik, fahsh, terrorchilik, ichkilikbozlik kabi illatlar

ham kuchayib bordi.

Yaqin vaqtlargacha ma’naviy muhitni global darajada buzuvchi

yuqoridagi illatlaming tabiatini izohlashda marksistik va ,,buijuacha“

deb atalgan qarashlar mavjud edi. Chunonchi, birinchi riuqtayi

nazarga ko'ra, bulami faqat antagonistik jamiyatlar tug‘diradi. Bu

jamiyatlar o'rniga sotsializmni barpo etish bilan ulaming ijtimoiy

ildizlari yo‘qotiladi, deb hisoblanilardi. Lekin, ijtimoiy amaliyot

bunday qarashlarning xayoliy ekanligini ko‘rsatdi. Dunyoning

barcha qismida, shu jumladan, sobiq sotsialistik tizim mamlakatlarida,

etikoxavfning, mohiyatiga ko‘ra, umumiy ekanligi ma’lum

bo‘ldi. Bundagi asosiy farq esa, xavfli illatlaming namoyon bo‘lishi,

turlari va tarqalganligi darajasini ifodalaydi, xolos. Chunonchi,

AQSH bo￡yicha shunday ma’lumotlar ma’lum: mamlakatda

(1970—1980-yillarda)jinoyatchilik 3 marta, uning o‘sish sur’atlari

esa 10 baravar ortdi. Bundan o‘n yilcha oldin AQSH Prezidenti

R.Reygan shunday degan edi: )yMamlakatda har 30 soniyttda