5-mavzu Rivоjlаnаyotgаn mаmlаkаtlаr-хаlqаrо iqtisоdiy munоsаbаtlаr tizimidа va xаlqаrо iqtisоdiy intеgrаtsiya

§ 5.2. Rivojlanayotgan mamlakatlarning xalqaro
tovar almashinuvida tutgan о‘rni va roli
An’anaviy tovarlar eksporti hajmini kengaytirish borasidagi kо‘pchilik muammolarga qaramasdan, rivojlanayotgan mamlakatlarning jahon eksportidagi umumiy ulushi asta-sekinlik bilan о‘sib bormoqda. Shuningdek, u 1987 yildagi 22% о‘rniga 1992 yilga kelib 24,7% ga yetgan edi. 1993 yilda rivojlanayotgan mamlakatlarning eksportini fizik hajmi, sanoati rivojlanayotgan mamlakatlarda 1,2 % ga qisqarganiga qaramasdan, yana 10% ga ortgan edi. Rivojlanayotgan mamlakatlarda jami eksportni tarkiblashtirish jarayonlari ham sodir bо‘lmoqda. Shuningdek, rivojlanayotgan mamlakatlar eksportidgi sanoat mollarining ulushi (rangli materiallarni hisobga olganda) 1991 yilda 57,7% ga yetgan edi.
Rivojlanayotgan mamlakatlarning eksportidagi sanoat mollarining ulushi ham usib bordi. Agar u 1970 yilda – 7,6% ni tashkil etgan bо‘lsa, 1980 yilda 11% ni , 1991 yilda 19,5% ni , 1995 yilda 25%, 2003 yilda esa 30%ni tashkil etgan edi. Xullas,jaxon xо‘jaligida 90 yillar rivojlanayotgan mamlakatlarning jahon eksportidagi ulushi doimiy о‘sishlik tendensiyasiga ega, bо‘lganligi bilan xarakterlanadi.
Sayyohlik kо‘p yillardan buyon, rivojlanayotgan mamlakatlar uchun xorijiy valyutalar tushumining asosiy manbalardan biri bо‘lib qolmoqda. Misr uchun turizm sohasidan kelayotgan daromad xorijiy mamlakatlarda vaqtinchalik band bо‘lgan misrlik ishchilar hisobidan keladigan valyutalar va xorijiy yordamlardan keyingi uchinchi о‘rinni egallaydi. Sо‘nggi yillarda turizm Turkiyada yuqori sur’atlar bilan rivojlanib bormoqda. Bu kо‘rsatkich turizmning umum jahon miqyosidagi 4% li о‘sish kо‘rsatkichi bilan taqqoslanganda, yiliga 8%ni tashkil etadi. Turkiya kо‘proq milliy iqtisodiyotning turizm tarmog‘ini dinamik rivojlanishi bilan farq qiluvchi besh mamlakat qatoriga kiritilgan. Shu narsa kutilmoqdaki, 2005 yillarning oxiriga borib Turkiya sayyoxlikdan tushadigan daromadning о‘lchami bо‘yicha dunyoda oltinchi о‘rinni egallashi bashorat qilinmoqda.