5-mavzu. Suv, yer resurslari va ularni muhofaza qilish reja

5-MAVZU. SUV, YER RESURSLARI VA ULARNI MUHOFAZA QILISH
Reja
1.Suvning yer yuzidagi ahamiyati.
2.Suv zaxiralari.
3.Suvni ifloslanish yo’llari va manbalari.
4.Suvning tozalash usullari
5.Tuproq xosil bo’lish omillari
6.Tuproq muhit sifatida
7.Tuproqdagi ekologik muammolar
8.Tuproqni muhofaza qilish


Tayanch so’zlar: Suv resurslari, Suv resurslarini ifloslanishi, tozalash-zararsizlantirish, tuproq, normal, tezlashgan va antropogen eroziyalar, tuproq ifloslanishi.
Suv yerdagi hayotning mazmuni hisoblanadi. Barcha tirik orgnaizmlar uchun yirik ingridient hisoblanadi. Ma’lumotlarga qaraganda, ko’pchilik organizmlarning tanasini 50 foizdan 95 foizigacha suvdan tarkib topgan. Fotosintez, transpiratsiya va boshqa barcha hayotiy jarayonlar suv ishtirokida yuz beradi. Suv suv havzalari, daryolar va ko’llardan foydalanilib, kishilar uy xo’jaligi, biznes, qishloq xo’jaligi va mahsulot ishlab chiqarishda foydalanishadi. Biroq suvdpan foydalanish hozirgi paytda ortib ketmoqda. O’simlik va hayvonlarga suv yetishmasligiga ham insoniyat sabachi bo’lib qolmoqda. CHunki, tejamkorlik bir maromda ketganicha yo’q.
Qishloq xo’jaligida o’g’itlarning qoldiqlarini suvga tashlanishi, yoki ko’llarda va hovuzlarda suv o’tlarining ko’payib ketishi salbiy oqibatlarga olib keladi. Ko’l va hovuzlarda suv o’tlarining ko’payib ketishi suvda erigan kislorodni tanqisligini vujudga keltiradi va zooplanktonlarning hayotiga zomin bo’ladi.


Suvning ifloslanishi

Insoniyat faoliyati toza suv muhitiga zarar keltiradi.Fermer xo’jaliklar va o’tzorlar o’g’itlardan to’ldiriladi , shuningdek bular suvga kelib quyiladi , hovuzlar va ko’llarda suv o’larining o’sishiga olib keladi .Bu organizmlarning o’sishi va chiritadi, suvdagi kislorod miqdorini qisqartiradi va ba’zi organizmlarning hayot kechishida qiyinchilik tug’diradi . Bu muommolarni oldini olishda , oqindi suvlarni qo’yib yuborishdan avval ularga ishlov berish lozim . Insonlar ko’llar va hovuzlarning ifloslanishi bilan bog’liq muommolar haqida bilimga ega bo’lishi kerak. Bu kabi nazoratlar ko’plab toza suv ekotizimlarini asl holiga qaytarishda boshqaruv usuli bo’lib xizmat qilishi kerak .¹

Ifloslanish suvga ham ta’sir o’tkazmoqda. Havodagi ifloslanish yomg’ir orqali yerga tushadi. Amerika Qo’shma Shtatlari va boshqa ko’plab mamlakatlarda ifloslanishning oldini olish uchun ifloslangan suvlarni taqdim etishdan avval qayta ishlash qonunan talab qilinmoqda. Ammo dunyoning ko’plab hududlarida ularni qayta ishlashning iloji yo’q. Ifloslanishning yana bir sababi, bu insonlar dengizlar, ko’llar va okeanlarga chiqindilar va ishlatilgan materiallarni tashlashlari hamdir (2-chizma).