5-mavzu. Yoqilg‘i-energetika kompleksining umumiy ta'rifi

Ko'mir sanoati
O'zbekiston ko'mir sanoati 1537,0 mln.t.qo'ng'ir, 45,9 mln. Bashorat qilingan resurslar 5,7 milliard tonnadan ortiq ko'mirni tashkil qiladi.
Oʻzbekistonda koʻmir qazib olish “Oʻzbekkoʻmir” AJ, “Shargʻunkoʻmir” AJ va “Apartak” AJ tomonidan amalga oshiriladi.
7 ta ko‘mir-kon va yordamchi shoxobchalardan iborat “O‘zbekko‘mir” aksiyadorlik jamiyati mamlakatimiz iste’molchilari – Angren koni, geologiya-qidiruv ekspeditsiyasi, RGTO kon va transport uskunalarini ta’mirlash zavodi, “Kummirqurilish”, “Kumirenergo”, “Belazko‘mir”, “Aloqako‘mir” korxonalarini ko‘mir qazib, yetkazib beradi.
“O‘zbekko‘mir” aksiyadorlik jamiyatida har yili o‘rtacha 4,5 million tonna ko‘mir qazib olinadi. Ko'mir yoqilg'isining asosiy iste'molchisi elektr energetikasi bo'lib, umumiy ko'mir iste'molining 85% dan ortig'ini tashkil qiladi. Qattiq yoqilg'iga bo'lgan talab sanoat, ijtimoiy va kommunal korxonalar, aholi tomonidan ham shakllanadi.
Ko‘mir qazib olish va sotishni ko‘paytirish maqsadida “O‘zbekko‘mir” aksiyadorlik jamiyatida hozirda yirik ishlab chiqarish quvvatlari ishga tushirildi. Yiliga 6,5 ​​million tonnadan ortiq quvvatga ega boʻlgan qatlamli togʻ jinslarini yuklash va tashish boʻyicha tsikl-oqimli texnologiya majmuasi hamda koʻmirni yuklash va saralash majmuasi shular jumlasidandir.
Ko‘mir sanoati korxonalarini modernizatsiya qilish, texnik va texnologik qayta jihozlash hamda uni mutanosib rivojlantirish dasturlari quyidagi investitsiya loyihalarini amalga oshirish bilan rejalashtirilgan:
– “Ko‘mir qazib olish quvvatini yiliga 1,0 million tonnaga yetkazish maqsadida “Apartak” konini qurish;
– “Sharg‘unko‘mir” AJni modernizatsiya qilish, ko‘mir ishlab chiqarish quvvatini yiliga 900 ming tonnaga yetkazish;
– “Ma’naviy va jismoniy eskirgan uskunalarni yangilash (almashtirish)”. Loyihaning maqsadi eskirgan togʻ-transport uskunalarini almashtirish uchun asosiy texnologik va yordamchi uskunalarni sotib olish, Angren konida koʻmir qazib olish boʻyicha ortda qolayotgan ishlanmalarni bartaraf etish va belgilangan koʻrsatkichlarni bajarish va hokazo.
Respublikamiz hududlarida iste’molchilarni sifatli va uzluksiz ko‘mir bilan ta’minlash uchun ko‘mir sotish bo‘yicha hududiy taqsimlash markazlari tashkil etildi. Bugungi kunda bunday markazlar Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Andijon, Buxoro, Namangan, Farg‘ona, Xorazm va boshqa viloyatlarda muvaffaqiyatli faoliyat yuritmoqda. Tarqatish markazlarida hamma joyda tejamkor, foydalanish uchun qulay bo'lgan ko'mir briketlari ishlab chiqarish korxonalari tashkil etilgan.
Sanoat tarmoqlari va aholini qattiq yoqilg‘i bilan barqaror va uzluksiz ta’minlash mamlakatimizda iqtisodiy va ijtimoiy o‘zgarishlarni muvaffaqiyatli amalga oshirishning eng muhim omilidir.
Qattiq uglevodorod resurslari zaxiralarini ko‘paytirish maqsadida O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017-yil 13-iyundagi “Ko‘mir sanoatini yanada rivojlantirish va modernizatsiya qilish dasturi to‘g‘risida”gi RP-3054-son qaroriga muvofiq ishlab chiqarishni ko‘paytirish dasturi 2017–2021 yillarga mo‘ljallangan” loyihasi amalga oshirilmoqda, qo‘shimcha ravishda 128,9 million kub metr ko‘mir qazib olish hajmini 4,0 million tonnaga, qazib olingan kaolinga qo‘shimcha ravishda 320,5 ming tonnaga oshirish orqali ortiqcha yuklarni boshqarish bo‘yicha 9 ta loyihani amalga oshirishga qaratilgan.