5-Ámeliy shÍNÍǴÍw tema: miywe ósimliklerin sabiw usillari miyweli ósimliklerdi bórtik sabíw shınıǵıw maqseti

Wazıypa: bórtik sabıwdıń barlıq usılların sxematik tárizde súwretin sızıw.
Kerekli úskeneler hám materiallar: baǵ pıshaqları, bórtik sabıw pıshaqları, sabıw pıshaqları, júzim qayshıları, shaqalar hám shohlar, qayraq tas, egew hám kamar, orawshı material. Bórtik sabıwdıń hár qıylı usılları súwretleńen plakatlar.
Tema: MIYWELI ÓSIMLIKLERDI QÁLEMShE SABÍW


Shınıǵıw maqseti: miyweli ósimliklerdi hár qıylı usılda sabıw texnikası menen tanısıw hám onı ámeliy orınlawdı úyreniw. Usı bilimler miyweli ósimliklerdi kóbeytiriw hám olardı jetistiriwde hár bir miyweshi qániyge ushın zárúr.



30-súwret. Hár qıylı usıllarda qálemshe usılinda sabıw



31-súwret. Hár qıylı usıllarda qálemshe usılinda sabıw


Shınıǵıw mazmunı:
1. Miyweli ósimliklerdi qálemshe sabıw (ápiwayı hám tilsheli), qabıq astına sabıw, iskana sabıw usıllarında sabıw texnikasın ózlestiriw. Tiykarǵı sabıw usılların sxematik tárizde súwretin sızıw.
2. Baǵ qaynatpasınıń quramı hám onı tayarlawdı úyreniw.


Ulıwma maǵlıwmatlar hám metodikalıq kórsetpeler

Miyweli ósimliklerdi qálemshe menen sabıw erte báhárde, ósimlikler tınım dáwirideliginde ótkeriledi. Bunda ásirese umıtpaw lazım, sabılıwshıniń kambiysi hám sabıwshıniń kambiysi hámme waqıt mas keliwi hám pútin kesim boylap jaylasıwı lazım.

Sabılǵannan baslap ol orap baylanadı hám baǵ qaynatpası jaǵıp qoyıladı, ol sabıwdıń qurǵap qalıwınan saqlaydı.
Sabıwdıń tómendegi usılları bar:

• 
  qálemshe sabıw, bul usılda sabılıwshı hám sabıwshıniń diametri bir qıylı bolıwı talap etiledi. Eger olardıń diametri hár qıylı bolsa, olar bir tárepleme álbette mas keliwi zárúr;
  
• 
  sabılıwshı hám sabıwshıni qıya kesiw jeriniń tuwrı bóliminde ámelge asırıladı; kesiw qolda bir márte háreket penen orınlanadı. Jaqsılanǵan qálemshe sabıwda qálemshede tilshe payda etiledi. Tilsheniń uzınlıǵı sabılıwshıga qılınǵan uyashaǵa mas keliwi lazım.
  

Sabılıwshı hám sabıwshıniń tilsheleri bir-birine mas keliwi, olardıń kambial toqımaları álbette jaylasıwı zárúr, bolmasa sabılıwshı sabıwshıga birigip ketpeydi.
Soń sabıw orap baylanadı hám baǵ qaynatpası jaǵıp qoyıladı.

• 
  Qaptal kesikke sabıw qılıw.
  

Usı usıl sabılıwshı sıpatında alınǵan ósimlik diametri úlken bolıp ketken shaqa kórinisinde bolǵanda qollanıladı. Usı halatda sabılıwshıda 20-30⁰ múyesh astında iskana kesik kesiledi. Sabıwshı sıpatında 7-8 sm li, 2-3 bórtigi bar qálemshe alınadı, ústi tuwrı kesiledi, astıńǵı tárepi bolsa 2,5 sm uzınlıqta pana sıyaqlı jonıladı.
Shaqa iyilip, sabıwshı iskana sıyaqlı ashılǵan kesikke jaylastırıladı, baylanadı hám baǵ qayntapası jaǵıp qoyıladı.

• 
  Jarıqqa sabıw qılıw. Shaqa yaki denede tegis tuwrı jerinde tuwrı múyesh astında jarıqsha payda etiledi (usı jer qaptal shaqashalarsız hám zıyanlanbaǵan bolıwı lazım). Soń uzınlıǵı 7-10 sm bolǵan 2-4 hám onnan kóbirek qálemshelar tayarlanadı. Tómeńi kesiktiń sırtqı tárepi ishki tárepine qaraǵanda barqulla keń bolıwı zárúr, bul bolsa sabılıwshıniń sabıwshı penen pıshaqız birigiwin támiyinleydi.
  

Jarıqsha payda etiw ushın úlken pıshaq qoyılıp balǵasha menen, yaki eń jaqsısı aǵash toqpaq penen urıladı.
Jarıqsha otvertka menen onıń pútin diametri boyınsha 5-7 sm shuqırlıqta keńeytiriledi.
Hár bir qálemsheniń astıńǵı bólimi 5 sm uzınlıqta pona sıyaqlı baǵdarlanadı hám jarıqqa pıshaqıladı.
Soń sabıw orap baylanadı hám baǵ qaynatpası jaǵıp qoyıladı. Baǵ qaynatpası 4 bólim smola hám kanifol, 2 bólim asalari mumi, 1 bólim ósimlik mayı yaki duzlanbaǵan haywan mayınan ibarat boladı. Kúshsiz otta smola eritiledi, soń mum hám may qosıladı. Tayarlaw processinde aralaspa turaqlı aralastırılıp turıladı, soń aralaspa suwıq suwǵa quyıladı. Aralaspa qatqannan soń ol qol menen jayıladı hám qaynatpa qollanıwǵa tayar esaplanadı. Eger baǵ qaynatpasın saqlaw ehtiyoji tuwılsa, ol kraft yaki qalıń orama qaǵazǵa oraladı.
Jergilikli sharayatlarda baǵbanlar baǵ qaynatpası ornına mayda saban menen jaqsılap aralastırılǵan ılaydan paydalanadı. Ílay súrtilgennen soń, ústinen polietilen plyonka oraydı yaki polietilen paketsha kiydirip qoyadı.
Qálemshe tutıp ketkennen soń polietilen plyonka yaki paketsheler alıp taslanadı.
Kerekli úskeneler hám materiallar: Sabıwdıń hár qıylı usılları kórsetilgen plakatlar. Terek, alma hám basqa tereklerdiń shaqaları, sabıw hám baǵ pıshaqları. Egew, qayraq tas hám kamar. Orawshı material: polietilen tasma, mochala. Baǵ qaynatpası.