5-modul. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi 16-lekciya. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi Joba

Qadaǵalaw ushın sorawlar:

1. Kanal túbiniń salıstırma eni degenimiz ne?

2. SHezi-Manning formulasın túsindiriń.
3. SHezi-Manning parametri nenii ańlatadı?
4. Gidravlikalıq eń qolay kesim degenimiz ne?
5. Gidravlikalıq eń qolay kesim elementleri nelerden ibárat?
6. Gidravlikalıq eń qolay kesimniń maydanı degenimiz ne?
7. Gidravlikalıq eń qolay kesimniń ortasha tezligi nege teń?
8. Gidravlikalıq eń qolay kesimniń gidravlikalıq radiusı nege teń?
9. S.A.Girshkan formulasın túsindiriń.
10. Kanaldıń gidravlikalıq bekkem eni qalay anıqlanadı?
11. Kanaldıń gidravlikalıq bekkem tereńligi qalay anıqlanadı?
12. Kanaldı ılay baspaw tezligi degenimiz ne?
13. Kanaldı juwmaw tezligi degenimiz ne?
14. Juwılmaytuǵın magistral kanaldı joybarlawdıń QMQ usılın túsindiriń.
15. Juwılmaytuǵın magistral kanaldı joybarlawdıń A.A.CHerkasov usılın túsindiriń.
19. Ilay bóleksheleriniń gidravlikalıq iriligi degenimiz ne?
19. Tegis hárekettiń normal tereńligi hám ortasha tezligin EEM de esaplaw tártibin túsindiriń.
18. Tegis hárekettiń tiykarǵı teńlemesi neden ibárat?
19. Algoritm degenimiz ne?
20. Blok-sxema neden turadı?
19. Esaplaw dástúrin túsindiriń.

21-lekciya. Suyıqlıq aǵımınıń qarar tapqan tegis emes háreketiniń tiykarǵı differensial teńlemesi
Joba:
21.1. Suyıqlıq aǵımınıń qarar tapqan tegis emes háreketiniń tiykarǵı differensial teńlemesi (differensial teńlemeniń birinshi kórinisi)
21.2. Suyıqlıq aǵımınıń qarar tapqan tegis emes háreketiniń tiykarǵı differensial teńlemesi (differensial teńlemeniń ekinshi kórinisi)
21.3. Prizmatikalıq ańǵarlardaǵı suyıqlıq aǵımınıń qarar tapqan tegis emes ilgerileme háreketi
21.1. Suyıqlıq aǵımı qarar tapqan tegis emes ilgerileme háreketiniń tiykarǵı differensial teńlemesi (differensial teńlemeniń birinshi kórinisi)


<sub>21.1-súwrette tegis emes qarar tapqan ilgerileme hárekettegi aǵımnıń uzınlıǵı boyınsha kese kesimi berilgen.



21.1-súwret.</sub>
Bunda 1-1 kesim W-W kesimnen, yaǵnıy koordinata basınan s uzınlıqta, 2-2 kesim bolsa 1-1 kesimnen ds elementar uzınlıqta jaylasqan. 1-1 kesimde suw qáddindegi A tochkanııń koordinatası O-O ǵasalıstırǵanda z biyiklikte, bul kesimdegi ortasha tezlikti  dep belgileymiz. Ol jaǵdayda 2-2 kesimdegi B tochkanıń koordinataların z+dz hám +d deb belgileymiz. Usı kesimler ushın Bernulli teńlemesin dúzemiz:
_α²/2g +P_a/γ+z = α(+d)²/2g +P_a/γ+(z+dz) +dh_l , (21.1)
_{bul jerde α-kesimlerdegi ortasha tezliklerdiń tegis emes bólistiriliwin ańlatıwshı koeffitsient (α=1,05-1,10); dhl –aǵımnıń ds uzınlıǵı boyınsha joǵalǵan naporı. Bul jerde:
dhl = Je ∙ dS, (21.2)}
(21.1) teńlemeden dh_l di tabamız, onı (21.2) teńlemege qoyıw hám α²/2g = h_v dep belgilew arqalı tómendegi teńlemeni alamız:
-dz = dh_v+dh_l, (21.3)
Bul teńleme tegis emes ilgerileme háreketiniń tiykarǵı teńlemesi dep ataladı. Teńlemedegi (-) belgisi AB sızıqtıń (EISQS) páseyiwin bildiredi.
Alınǵan teńlemeniń eki tárepin ds qa bólip shıqsaq:
-dz/ds= dh_v/ds +dh_l /ds , (21.4)
Bul teńlemede:
- dz/ds=J, (21.5)
bul jerde J –p’ezometrlik uklon.
(21.4) teńlemeden gidravlikalıq uklon:
J_e= dh_l /ds=i_f, (21.6)
bul jerde i_f –súykeliw uklonı (ańǵar túbi uklonı). (21.5) hám (21.6) lerdı (21.4) ke qoysaq:
J = d/ds (α²/2g) + i_f, (21.7)
Súykeliw uklonı i_f ti SHezi teńlemesinen anıqlaymız:
i_f = ²/C²R , (21.8)
Ol jaǵdayda (21.8) di (21.7) ge qoyıp tómendegi teńlemeni alamız:
J =α d/ds(²/2g)+ ²/C²R, (21.9)
Bul teńleme qálegen formadaǵı prizmatikalıq emes ańǵardaǵı suyıqlıq aǵımı qarar tapqan ilgerileme háreketi ulıwma differensial teńlemesiniń birinshi kórinisi bolıp esaplanadı.