5-modul. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi
16-lekciya. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi
Joba:
16.1. Tiykarǵı túsinikler
16.2. Tegis hárekettiń tiykarǵı teńlemesi
16.3. Ashıq ańǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń gidravlikalıq elementleri
16.1. Tiykarǵı túsinikler
Ashıq ańǵarlar haqqında. Ashıq ańǵarlarda suwdıń háreketi awırlıq kúshi tásirinde payda boladı. Ashıq ańǵarlar tábiyǵıy hám jasalma ańǵarlar dep bólinedi.
Tábiyǵıy ańǵarlarǵa dáryalar hám saylar mısal bola aladı. Olardıń tiykarǵı ózgesheligi sonda, ańǵardıń janlı kesim maydanı aǵım uzınlıǵı boyınsha hár túrli geometriyalıq formada boladı.
Jasalma ańǵarlarǵa kanallar, kollektor-drenajlar, asılma trubalar-akveduklar mısal bola aladı. Olarda janlı kesim maydanı kópshilik jaǵdayda aǵım uzınlıǵı boyınsha bir túrdegi kóriniske iye boladı.
Ashıq ańǵarlarda uklon (qıyalıq) túrleri. Ashıq anǵarlarda uklon túrleri tómendegidey bir-birinnen ajıralıp turadı (16.1-súwret):
1) ańǵar túbi uklon (i);
2) pezometrlik uklon (ip);
3) gidravlikalıq uklon (ig).
16.1-súwret
Anǵar túbi uklonı tómendegi teńleme menen anıqlanadı:
i = (z1-z2)/l = ∆h/l, (16.1)
bul jerde z1 - z2 = h bolıp, bir-birinen l aralıqta jaylasqan qırqımlar arasındaǵı geodeziyalıq biyiklikler ayırmasın kórsetedi.
Pezometrlik uklonı tómendegi teńleme járdeminde anıqlaymız:
ip = (p1/γ+z1)-(p2/γ+z2)/l, (16.2)
bul jerde ashıq bolǵanlıǵı ushın P1 = P2 = Pa boladı, yaǵnıy erkin betlerge birdey atmosfera basımı tásir etedi. Sol jaǵday esapqa alınsa (16.2) teńleme (16.1) teńleme kórinisine keledi.
Gidravlikalıq uklon teoriyalıq jaqtan tómendegi teńleme menen anıqlanadı:
ig = (α12/2g+p1/γ+z1)-( α22/2g+p2/γ+z2)/l, (16.3)
Joqarıdaǵı teńlemede 1 hám 2 kesimlerdegi tezliklerdi kórsetedi, tegis háreket jaǵdayında olar óz-ara teń boladı. Nátiyjede (16.3) teńleme de (16.1) teńlemeni qaytalaydı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
