5-modul. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi 16-lekciya. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi Joba

Tayanısh sózler: suw tezligi, SHezi formulası, suw sarpı, suw tezligi moduli, suw sarpı moduli, SHezi koeffitsienti, gidravlikalıq eń qolay kesim, ámeliy eń qolay kesim, shegaralıq gidravlikalıq eń qolay kesim.


Qadaǵalaw sorawları:

1. Ashıq anǵarlarda tegis háreket jaǵdayında tezlikti esaplaw teńlemesin bilesizbe?

2. Suw sarpı qaysı teńleme járdeminde esaplanadı?
3. Anǵardıń suw tezligi hám sarpı modulleri qalay esaplanadı?
4. SHezi koefitsienti hám onı esaplaw teńlemelerin bilesizbe?
5. Dáreje hám logarifm kórinisindegi teńlemelerdi kimler usınıs etken?
6. Gidravlikalıq eń qolay kesim dep qanday kesimge aytıladı?
7. Gidravlikalıq eń qolay kesim forması qanday boladı?
8. Ne ushın kanallardı gidravlikalıq eń qolay kesim menen qurıp bolmaydı?
9. Ámeliy eń qolay kesim degenimiz ne?
10. SHegaralıq gidravlikalıq eń qolay kesim qanday formula menen anıqlanadı?


18-lekciya. Ashıq ańǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń eń kishi ılay baspaytuǵın (S.X.Abalyans, E.A.Zamarin, A.M.Arifjanov formulaları) hám eń úlken juwmaytuǵın ruxsat etilgen (A.A.CHerkasov hám QMQ usılları) ortasha tezlikleri


Joba:
18.1. Ashıq ańǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń eń kishi ılay baspaytuǵın (E.A.Zamarin, S.H.Abalyans, A.M.Arifjanov formulaları)
18.2. Ashıq ańǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń eń úlken ruhsat etilgen juwmaytuǵın ortasha tezligi (A.A.CHerkasov hám QMQ usılları)
18.3. Trapetseidal kanallardaǵı suyıqlıq aǵımın gidravlikalıq esaplawda tiykarǵı máseleler


18.1. Ashıq ańǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń eń kishi ılay baspaytuǵın ortasha tezligi (E.A.Zamarin, S.H.Abalyans, A.M.Arifjanov formulaları)

Kanallardı gidravlikalıq esaplawda aǵımnıń eń kishi ruhsat etilgen ortasha tezligin úyreniw zárúr, sebebi bunday kishi tezlikler kanallardıń ılay bóleksheleri menen tolıp qalıwınıń aldın alıw ushın kerek boladı. Kanaldıń ılay baspaytuǵın tezligi, aǵımnıń ılay bólekshelerin alıp júriw uqıbı menen tıǵız baylanıslı esaplanadı.

Kanallarda belgili dárejede ılay bóleksheleri muǵdarı háreketleniwi múmkin. Olar belgili orınlarda shógip, jáne háreketke keliwi múmkin. Bunday protsessler bolıp ótetuǵın kanallardı dinamikalıq bekkem kanallar dep ataladı. Bul protsesslerdi anıq ańlatıw ushın aǵımnıń ılay bólekshelerin alıp júriw uqıbın biliw kerek boladı. Ilay bólekshelerin alıp júriw uqıbı dep aǵımnıń belgili ılay bóleksheleri muǵdarın shóktirmesten alıp júriw imkániyatına aytıladı.
Búgingi kúnde aǵımnıń ılay bólekshelerin alıp júriw uqıbın anıqlaw ushın bir neshe formulalar bar bolıp, olardan:
1. E.A.Zamarin formulası:
S = 0,022(/W₀)(Ri/W_op)^1/2, (18.1)
bul jerde S-aǵımnıń ılay bólekshelerin alıp júriw uqıbı (aǵımnıń ılaylılıǵı), kg/m³; 0,022-proporsionallıq koeffitsienti; W₀-ılay bóleksheleriniń shártli gidravlikalıq iriligi (eger W_op>0,002m/s bolsa, onda W₀=W_op, eger 0,0004op<0,002m/s bolsa, onda W₀=0,002m/s), m/s; W_op-ılay bóleksheleriniń ortasha geometriyalıq esaplanǵan ortasha gidravlikalıq iriligi, m/s; -aǵımnıń ortasha tezligi, m/s; R-gidravlikalıq radius, m; i-suw betiniń uklonı (tegis hárekette kanal túbiniń uklonı).
2. Tábiyǵıy hám laboratoriya sharayatında ótkizilgen tájiriybelerdi ulıwmalastırıp, aǵımnıń ılay bólekshelerin alıp júriw uqıbın esaplaw ushın S.H.Abalyans tómendegi formulanı keltirip shıǵarǵan:
S = 0,18(³/RW_op), (18.2)
bul jerde 0,18-proporsionallıq koeffitsienti.
3. Aǵımdaǵı ılay bóleksheleri hár qıylı ólshemlerge iye ekenligin esapqa alıp, A.M.Arifjanov tárepinen aǵımnıń ılay bólekshelerin alıp júriw uqıbın esaplaw ushın tómendegi formula usınıs etilgen:
S = α₀(³/gRW_op), (18.3)
bul jerde α-proporsionallıq koeffitsienti: α₀ = (d₀/d₁)³ yamasa α₀=(W_o/W_op)^1/4; d₀-optimal diametr, yaǵnıy, tezligi aǵım tezligine teń bolǵan ılay bóleksheleriniń diametri, mm; d₁-ılay bóleksheleriniń diametri, mm; Wo=0,069mm/s-ılay bóleksheleriniń shártli gidravlikalıq iriligi.
Joqarıda keltirilgen formulalar tiykarında aǵımnıń ılay baspaytuǵın shegaralıq tezligin tómendegishe anıqlaw múmkin:
1. E.A.Zamarin formulası tiykarında:
_l = [SW₀(W_op)^1/2/0,022(Ri)^1/2]^2/3, (18.4)
2. S.H.Abalyans formulası tiykarında:
_l= [SRW_op/0,18]^1/3; (18.5)
3. A.M.Arifjanov formulası tiykarında:
_l= [gRW_op/α₀]^1/3; (18.6)
Tezliklerdi salıstıramız, eger >_l bolsa, onda kanaldı ılay baspaydı. Bul jerde =Q/ω-kanaldaǵı suw aǵımınıń ortasha tezligi.