5-modul. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi 16-lekciya. Ashıq anǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń tegis háreketi Joba

18.2. Ashıq ańǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń eń úlken ruhsat etilgen juwmaytuǵın ortasha tezligi (A.A.CHerkasov hám QMQ usılları)

Kanallardı gidravlikalıq esaplawda suyıqlıq aǵımınıń eń úlken ruhsat etilgen juwmaytuǵın ortasha tezligi _yu nıń joqarı shegarasın anıqlaw kerek boladı, sebebi bunnan úlken tezlik kanal túbin yamasa qaptal diywalların buzıp jiberiwi múmkin.

a) ashıq ańǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń eń úlken ruhsat etilgen juwmaytuǵın ortasha tezligin anıqlawdıń A.A.CHerkasov usılı. Bul usılda suyıqlıq aǵımınıń eń úlken ruhsat etilgen juwmaytuǵın tezligi mánisi A.A.CHerkasov formulasına tiykarlanıp anıqlanadı:
_yu = ₀R^1/3, (18.7)
bul jerde ₀–grunt túrine baylanıslı eń joqarı juwmaytuǵın tezliktiń gidravlikalıq radius R=1m bolǵandaǵı mánisi (18.1- kesteden alınadı).
18.1-keste
Gidravlikalıq radius R=1m bolǵanda, aǵımnıń juwmaytuǵın ortasha tezligi ₀ diń mánisleri, m/s

Grunt túri	0, m/s
a) qumlı gruntlar ushın:
1. Mayda hám orta bóleksheli qum	0,45-0,60
2. Iri bóleksheli qum	0,60-0,75
3. Mayda shaǵal	0,75-0,90
b) gil (saz) topıraq	0,45-0,75

b) ashıq ańǵarlarda suyıqlıq aǵımınıń eń úlken ruhsat etilgen juwmaytuǵın ortasha tezligin anıqlawdıń QMQ usılı. Bul usıl boyınsha suyıqlıq aǵımınıń eń úlken ruhsat etilgen juwmaytuǵın ortasha tezligin anıqlaw tómendegi tártipte alıp barıladı.
1. QMQ dan kanal gruntına (berilgen C yamasa d_o’r) sáykes keliwshi aǵım tereńliginiń bir neshe mánisleri ushın (h=0,5; 1,0; 3,0; 5,0 m ushın) ruhsat etilgen juwılmaytuǵın aǵım tezlikleriniń mánisleri “_j” jazıp alınadı.
2. QMQ da berilgen hár bir suw tereńlikleri ushın (h=0,5; 1,0; 3,0; 5,0 m ushın) suwdıń ortasha tezlikleri tómendegi formula járdeminde esaplanadı:
_mk=Q/ω, (18.8)
bul jerde ω=(b+mh)h-janlı kesim maydanı, m².
3. QMQ boyınsha alınǵan suwdıń juwılmaytuǵın tezlikler _j=f(h) hám (18.8) formula járdeminde esaplanǵan ortasha tezliklerdiń _mk=φ(h) suw tereńligine baylanıslılıq grafikleri qurıladı. Keyninen eki grafiktiń kesisiw tochkasındaǵı tezlik , yaǵnıy kanaldı juwmaytuǵın suw tezligi anıqlanadı (18.1-súwret).