5 Tajriba ishi. Aralash qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok matorining mexanik va tezlik xarakteristikasi

---

5 - Tajriba ishi. 
 
Aralash qo‘zg‘atishli o‘zgarmas tok matorining 
mexanik va tezlik xarakteristikasi 
 
Aralash qo'zg'atishli motor xarakteristikalarini 
tajriba usulida olish sxemasi 5 - rasmda ko'rsatilgan. 
Tuzilgan sxemaning to'g'riligini o'qituvchi tekshirib 
ko'rgandan so'ng uni manbaga ulanadi. Aralash 
qo'zg'atishli motor uchun ham parallel qo'zg'atishli 
motorning ish planida ko'rsatilgan hamma tajribalar 
o'tkaziladi.
5 - rasm. 
Bu tajribalarni o'tkazishda parallel va ketma-
ket qo'zg'atish chulg'amlari mos ulanadi. Aralash 
qo'zg'atishli motor qutblaridagi asosiy magnit 
oqimining katta qismi parallel, kichik qismi esa 
ketma-ket chulg'am tokidan hosil bo'ladi. Shu sababli 
+1

---

motor ish ko'rsatkichlarining o'zgarish qonuni 
parallel qo'zg'atishli motornikiga yaqin bo'ladi. 
Aralash qo'zg'atishli motorning tezlik xarakteristikasi 
uning faqat parallel chulg'ami ishtirokida olingan 
xarakteristikasidan yuqoriroqda o'tsa, u holda aralash 
qo'zg'atishli motorning qo'zg'atish chulg'amlari 
teskari 
ulangan 
bo'ladi. 
Bunda 
ketma-ket 
chulg'amdagi 
tok 
yo'nalishini 
o'zgartirib, 
chulg'amlarning mos ulanishi olinadi.
Qo'zg'atish chulg'amlari teskari ulangan 
aralash qo'zg'atishli motorlar ham uchraydi. Bunday 
motorlarning ketma-ket chulg'ami amper o'ramlari 
yuklanishni nominalgacha ko'payishida tezlikni 
o'zgartirmay saqlashga hisoblanadi. 
Aralash qo'zg'atishli motorning aylanish 
yo'nalishini o'zgartirish maqsadida yakor yoki ikkala 
qo'zg'atish 
chulg'amlaridagi 
tok 
yo'nalishi 
o'zgartiriladi.
Nazorat savollari 
1. Aralash qo'zg'atishli va parallel qo'zg'atishli 
motorlar bir-biridan nimasi bilan farq 
qiladi? 
2. Qo'zg'atish chulg'amlarining mos va teskari 
ulanishlari qanday aniqlanadi? 
3. Qo'zg'atish chulg'amlari teskari ulangan 
motor qanday rejimda ishlaydi? 
4. Aralash qo'zg'atishli motorning aylanish 
yo'nalishi qanday o'zgartiriladi?