5– Tajriba ishi Mavzu: Mavxum qaynash qatlamining gidrodinamikasi Ishdan ma qsad

1
nuqtali chiziklar mavxum qaynash 
qatlami tebranish oralig‘ini bildiradi. 
5.3-rasm: Mavxum qaynash qatlamning turlari. 
a – bir jinsli; b – turli jinsli; v –barbotajli; g-porshenli; d-kanalli. 
Turli jinsli qatlamning mavxum qaynash jarayoni uchun qatlamda xar xil 
o‘lchamli pufakchalar mavjudligi xarakterlidir. Agar, mavxum qaynash soni kichik 
bo‘lsa, qatlamning turli jinsli ekanligi uning xarakteristikalariga ta’sir etmaydi. 
Aksincha, haraqatlanuvchi pufakchalar qatlamdagi zarrachalar aralashishini 
jadallashtiradi. Lekin, K
w
o‘sishi bilan qatlamning turli jinsliligi ortadi, ya’ni 
pufakchalar O‘lchami kattalashadi va qatlam tepa chegarasidan qattiq zarrachalar 
intensiv ravishda uloqtiriladi. Pufakchalar ko‘ndalang o‘lchami kurilma 

---

o‘lchamigacha yiriklashib boradi. Natijada porshenli rejim xosil bo‘ladi (5.3-rasm). 
Bu rejimda qattiq jism va gaz o‘rtasidagi o‘zaro ta’sir yomonlashadi. 
Agar, nam yoki juda mayda, xamda yopishqoq; zarrachalar mavxum qaynash 
xolatiga keltirilganda kanalli mavxum qaynash jarayoni paydo bo‘ladi (3.39d- 
rasm). Kanal xosil kiluvchi qatlamning eng sunggi xolati bo‘lib favvora Qatlam 
xisoblanadi. Bunda, kurilma o‘ki atrofidagi kanal orqali gaz oqimi qatlamdan otilib 
chikadi. 
Donador-tolali materiallarning mavxum kdynashi. Ma’lumki, Vatanimizning eng 
asosiy texnik xom - ashyosi - paxta chigitidir. Paxta chigiti ko‘p Qatlamli, notugri 
shaklli, geterogen sistema bo‘lib, uning yadrosi - kolloid - kapillyar govakli gel, 
krbigi-yogochsimon tuzilishli va tashki yuzasi - kuyu k paxta tolalari bilan 
krplangandir. 
SHuni aloxida ta’kidlash kerakki, xar bir qatlam o‘zaro fizik - mexaniq va 
diffuzion — issiqlik xossalari bilan bir - biridan keskin fark kiladi. Umuman 
olganda esa, paxta chigitini donador sochiluvchan materiallar guruxiga qo‘shib 
bo‘lmaydi, chunki zarrachalar orasidagi tortishish kuchi donador materiallarnikidan 
ancha katta va bu guruxga keltirib chikarilgan asosiy qonuniyatlarga bo‘ysunmaydi. 
SHuning uchun, ko‘pincha ilmiy tadkikotlar va nazariy taxlil asosida, paxta 
chigiti aloxida donador - tolali materiallar guruxiga ajratib olindi. 
Undan tashqari, paxta chigitining yana bir necha uziga xos xususiyatlari borligi 
xam unga aloxida yondoshish kerakligini takozo etadi. 3.40-rasmdan ko‘rinib 
turibdiki, chigitning tukliligi ortishi bilan uning ekvivalent diametri ortadi va 
keltirilgan zichligi kamayadi. 
Bunday murakkab tuzilish va shaklli paxta chigitining shakl koeffitsienta ushbu 
empirik tenglamadan aniqlanadi [5,6,13]: 
f = 1.063 + 5.5∙10
-2
O
n