+55 kkal/mol

Umumiy qism

Atsetilen uglevodorodlari sintez qilishning turli xil usullari mavjud lekin, bevosita atsetilenni olishning bir nechta asosiy yo‘llari bor:

1.Atsetilenni birinchi marta 1836 yilda E.Devi yoritish gazi tarkibida topadi. Taxmin qilinishicha u to‘yingan uglevodorodlarning krekingi natijasida xosil buladi.

2.1862 yilda M.Bertlo atsetilenni bevosita vodorod va ko‘mirdan oladi. Buning uchun u vodorod gazi muxitida ko‘mir elektrodlar orasida elektr yoyi hosil kiladi.

2С + Н₂→ С₂Н₂ +55 kkal/mol

3. Eng axamiyatli usullardan biri atsetilenni CаС₂ dan olish bo‘lib, u 1862 yilda F.Vyoller tomonidan yaratilgan. Bunda CаС₂ ga suv ta’sir qilinadi:

2CаС₂ + 2Н₂ О → Са(ОН)₂ + НС≡СН (▲Н = -30,4 kkal/mol)

4.Uglevodorodlarni pirozil qilib atsetilen olish. Piroliz jarayonini asosiy mohiyati harorati ta’sirida yuqori molekulali uglevodorodlardan kichik molekulalarni, shu jumladan to‘yinmagan uglevodorodlarni (olefinlar, diyenlar, atsetilen birikmalar) hosil bo‘lishidir.

Boshlang‘ich uglevodorodlar arlashmasidan gaz fazasida atsetilen hosil bo‘lishida qo‘yidagi reaksiyalar ketishi mumkin:

Metanni termik parchalanishi, asosan, ikki yo‘nalishda ketadi

Karbon kislotalarning vinil efirlari turli sohalarda keng miqyosda ishlatiladi. Ayniqsa ular asaosida olingan polimerlar yuqori sifatli selin sifatida, materiallar sirtini qoplovchi vositalar sifatida , fungitsitlik va bakterisitlik xossasigi yega bo‘lgan priparatlar, hamda parfimeriya vositalari sifatida qullaniladi.

Murakkab vinil efirlari sintez usullari ichida yeng qulayi va keng tarqalgani mos ravishda karbon kislotalarni atsetilen ishtirokida gomogen yoki geterogen katalitik vinillashdir.

Kabon kislotalaring murrakkab vinil efirlarini sintez qilish turlicha bo‘lib.yu ulardan eng ko‘p qo‘llaniladigani mos karbon kislotalarni atsetilen bilan katalizatorlar ishtirokida vinillash hisoblanadi. Bunda katalizator sifatida o‘zgaruvchan valentli metallar, masalan Zn va Cd tuzlari qo‘laniladi.

Karbon kislotalardan sirka kislota keng o‘rganilgan va vinil atsetat sanoat miqyosida ishlab chiqariladi. Vinillash yo‘li bilan vinilatsetat olish atsetilenni sirka kislotasi bilan o‘zaro ta’siridan iborat.

___ Vinilatsetat, CH₃COOCH=CH₂ — sirka kislotaning vinil efiri; rangsiz suyuqlik. Molar massasi 86,09, qaynash harorati 73°, zichligi 934,2 kg/m³ (20°da). Oddiy organik erituvchilarda yaxshi eriydi, suvda eruvchanligi 2,0—2,4 %. Sanoatda vinilatsetat palladiy tuzlari ishtirokida, kislorodli muhitda sirka kislotaga etilen taʼsir ettirib olinadi. Polimerlash yoʻli bilan vinilatsetatdan plastmassa, lok, yelim va organik shisha tayyorlashda ishlatiladigan polivinilatsetat olinadi.