6- amaliy mash‘ulot: Multisim dasturi yordamida murakkab elektr sxemalarni tuzish usullari. Amaliy mashg‘ulot topshirig‘i

2.Murakkab elektr zanjirlarini tadqiq qilish.
Iste'molchilari ketma-ket ulash, namoyish tajriba Ishning maqsadi: Istemolchilarning ketma-ket ulanishini o‘rganish.
Virtual elementlar: Tok manbasi, kalit, 2 va 4 Ω qarshilikka ega ikkita rezistor, uchta voltmetr, uchta ampermetr, ulash simlari.
Ishni bajarish tartibi:
a) Tok kuchini o‘lchash
1.Electronics Workbench dasturini ishga tushiring.
2.Asboblar panelidan tok manbasi, rezistor, kalit, voltmetr, ampermetrni toping va ularni dasturning ishchi maydoniga qo‘ying.

Iste'molchilari ketma-ket ulash (Namoyish tajriba).
Element nomi	Ko‘rinishi	Elementlar paneli belgisi	Oilasi	Nomlanishi
Doimiy tok manbasi			POWER_SOURCES	DC_POWER
Yerga ulanish			POWER_SOURCES	GROUND
Qarshilik			RESISTOR	4
Qarshilik			RESISTOR	2
Kalit			SWITCH	SPST
Amper-metr (3ta)			AMMETER	AMMETER_H
Voltmetr (3ta)			VOLTMETER	VOLTMETER _H

3.Ko‘rsatilganidek, tarkibiy qismlarni sichqoncha bilan ulang.

4. Simulyatsiya jarayonini ishga tushiring.
5.Kalitni ulang va o‘lchovlarni bajaring.
6.O‘lchov natijalarini 1-jadvalga yozing.
7.Tok kuchi va kuchlanishni o‘lchash natijalaridan foydalanib, R1 va R2 qarshiliklarining qiymatlarini aniqlang.
8.Zanjirning umumiy qarshiligini aniqlang.
9.Xulosa chiqaring
1-jadval.

Tok kuchi I1,А	Tok kuchi I2,А	Tok kuchi I,А	Kuchlanish U1,V	Kuchlanish U2,V	Kuchlanish U,V	Qarshilik R1,Ω	Qarshilik R2,Ω	Qarshilik R,Ω

Laboratoriya ishi: Iste'molchilarni parallel va aralash ulashni o‘rganish
Ishning maqsadi: Iste’molchilarni parallel va aralash ulanishini o‘rganish.
Virtual elementlar: O‘zgarmas tok manbasi, kalit, 2 va 4 Om qarshilikka ega ikkita rezistor, uchta voltmetr, uchta ampermetr, topraklama, ulash simlari.
Jarayon:
1.Electronics Workbench dasturini ishga tushiring.
2.Asboblar panelida manba, yerga ulash, rezistor, kalit, voltmetr, ampermetrni toping va ularni dasturning ishchi maydoniga qo‘ying.

Iste'molchilari parallel va aralash ulashni o‘rganish. (Namoyish tajriba).
Element nomi	Ko‘rinishi	Elementlar paneli belgisi	Oilasi	Nomlanishi
Doimiy tok manbasi			POWER_SOURCES	DC_POWER
Yerga ulanish			POWER_SOURCES	GROUND
Qarshilik			RESISTOR	4
Qarshilik			RESISTOR	2
Kalit			SWITCH	SPST
Ampermetr (3ta)			AMMETER	AMMETER_H
Voltmetr (3ta)			VOLTMETER	VOLTMETER _H

3.rasmda ko‘rsatilganidek, tarkibiy qismlarni sichqoncha bilan ulang.

4. Simulyatsiya jarayonini ishga tushiring.
5. Kalitni ulang va o‘lchash ishlarini bajaring.
6. O‘lchash natijalarini 1-jadvalga yozing.
7. Olingan tok va kuchlanishni o‘lchash natijalaridan foydalanib, R1 va R2 qarshiliklarining qiymatlarini aniqlang.
8. Elektr zanjirining umumiy qarshiligini aniqlang.
9.Xulosa chiqaring.

1-jadval.

Tok kuchi I1,А	Tok kuchi I2,А	Tok kuchi I,А	Kuchlanish U1,V	Kuchlanish U2,V	Kuchlanish U,V	Qarshilik R1,Ω	Qarshilik R2,Ω	Qarshilik R,Ω

Xonadondagi elektr zanjiri, namoyish tajriba.
Ishning maqsadi: xonadonning elektr zanjirini o‘rganish.
Virtual elementlar: o‘zgaruvchan tok manbasi, kalitlar, lampochkalar, saqlagichlar.
Ishni bajarish tartibi:
1.Electronics Workbench dasturini ishga tushiring.
2.Asboblar panelidan o‘zgaruvchan tok manbasi, kalitlar, lampochkalar, saqlagichlarni toping va ularni dasturning ishchi maydoniga qo‘ying.

Xonadondagi elektr zanjiri (Namoyish tajriba).
Element nomi	Ko‘rinishi	Elementlar paneli belgisi	Oilasi	Nomlanishi
O‘zgaruvchan tok manbasi			POWER_SOURCES	AC_POWER
Yerga ulanish			POWER_SOURCES	GROUND
Virtual lampa 4 ta			VIRTUAL_LAMP	LAMP_VIRTUAL
Saqlagich 2 ta			SCH_CAP_SYMS	FUSE
Kalitlar 4 ta			SWITCH	SPST

3.Ko‘rsatilganidek, tarkibiy qismlarni sichqoncha bilan ulang.

4. O‘zgaruvchan tok manbasini kuchlanishini 220V, chastotasini 50Hz qilib o‘rnating. Buning uchun manba belgisi ustiga sichqoncha ko‘rsatkichi olib borilib chap tugmasi ikki marta bosiladi.

Kuchlanish 220V, chastota 50Hz qilib o‘zgartiriladi va Ok tugmasi bosiladi.
5.Virtual lampalar kuchlanishini 220V, quvvatini 100Wt ga o‘zgartiring. Buning uchun har bir virtual lampa belgisi ustiga sichqoncha ko‘rsatkichi olib borilib chap tugmasi ikki marta bosiladi.

Kuchlanish 220V, quvvat 100Wt qilib o‘zgartiriladi va Ok tugmasi bosiladi.

6.Kalitlarga klaviatura tugmalarini biriktiring. Buning uchun har bir virtual lampa belgisi ustiga sichqoncha ko‘rsatkichi olib borilib chap tugmasi ikki marta bosiladi.

Hosil bo‘lgan oynadan “Space” o‘rniga 1 raqmi yoziladi va Ok tugmasi bosiladi. Qolgan kalitlar uchun ham shu tarzda 2,3,4 tugmalari biriktiriladi. (Rozetkalarni va xonalar chizmasini o‘rnatish bir oz murakkab bo‘lgani hamda ular simulyatsiya jarayonida ish bajarmayotganligi uchun ularni o‘rnatmasangiz ham bo‘ladi).

7. Simulyatsiya jarayonini ishga tushiring.

8.Klaviaturadagi 1,2,3,4 tugmalar yordamida kalitlarni ulab-uzib xonadan elektr zanjirining ishlashini kuzating.
9.Zanjirning umumiy tuzilishini o‘rganing.
10.Xulosa chiqaring