6. amaliy mashg‘ulot kam uglerodli po’latni kesishni tatqiqoti. Ishdan ko’zlangan maqsad

6.3. Po’lat tarkibining kesishga tahsiri 
Yuqorida ko’rsatib o’tilgan shart sharoitlarga tarkibida uglerod va legirlangan 
aralashmalar kam bo’lgan po’latgina to’la monand keladi. Kam va urtacha uglerodli, 
shuningdek, kam legirlangan po’latlar tarkibidagi uglerod miqdori 0,3 foizgacha 
bo’lganida kislorod yordamida yaxshiroq kesiladi. 
Po’latning qanchalik yaxshi kesila olishini quyidagi uglerod ekvivalenti 
formulasidan foydalanib uning kimyoviy tarkibi bo’yicha aniqlash mumkin: 
S
e
=S + 0,16Mn + 0,3 (Si + Mo) + 0,4Cr + 0,2V + 0,04 (Ni + Su), 
Bu yerda S
e 
— uglerod ekvivalenti; elementlarning formuladagi simvoli 
ularning po’latdagi foizi hisobidagi tarkibini ko’rsatadi. 
Misol: po’latning tarqibi: S = 0,2, Mn=0,8; Si=0,6, u holda S
e
= 0,2 
+0,16∙0,8+0,3∙0,6=0,508 bo’ladi. Po’lat I-gruppaga kiradi (11.2-jadval). 
 
Po’latlarning kislorod bilan kesiluvchanligiga karab klassifikatsiyalash 
Gurux 
raqami 
S
e
%S 
Po’lat rusumi 
Kesish shart-sharoitlari 
I 
0,6 
gacha 
0,3 
gacha 
po’lat 10 – po’lat 25, 
St1 -St4, 15G, 20G, 
10G2, 15M, 15NM
Xar qanday sharoitda 
yaxshi kesiladi va termik 
ishlashni talab qilmaydi.

---

II 
0,61-0,8 0,5 
gacha 
po’lat 30 – po’lat 45, 
30G – 40G, 15X, 20X, 
15XF, 20XF, 15XG, 
20M, 30M, 20NM, 
12XN2A 
va 
boshkalar.
Qoniqarli 
kesiladi. 
Yozda 
qizdirmasdan 
kesiladi. 
Katta 
kesimlarni va qishda 
kesishda 120°S gacha
qizdirish tavsiya etiladi. 
III 
0,81-1,1 0,8 
gacha 
po’lat 50 - po’lat 70, 
50G 
-70G, 
12M, 
35XM, 
18XGM, 
20XGS va boshqalar 
Kam 
hollardagina 
kesiladi, toblanadigan va 
darz ketadigan bo’ladi. 
Tunuka 
200—300°S 
haroratgacha 
qizlirilib 
issiqlayin kesiladi. 
IV 
1,1 dan 
ortiq 
0,8 dan 
ortiq 
25XGS - 50XGS, 33 
XS – 40XS, 40XGM, 
50XGA va boshqalar 
Yomon kesiladi, darz 
ketadigan 
bo’ladi. 
Avvalo 
300—450°S 
gacha qizdirib olishni va 
kesib bo’lgandan keyin 
sekin-asta 
sovitishni 
talab qiladi. 
Kislorod bilan kesish kam uglerodli po’lat xossalariga kesiladigan joy 
yaqinida qariyb tahsir qilmaydi.Tarkibida ugleroddan juda ko’p bo’lgan po’latlarni 
kesishdagina qisman toblanish natijasida kesilgan joylari ancha kattiqlashadi.