6-bob. Dorixona sharoitida dori vositalarini tayyorlash ishlarini tashkil kilish

6-bob. Dorixona sharoitida dori vositalarini tayyorlash ishlarini tashkil kilish

1. 
   Dorixona sharoitida ishlab chikarittt jarayonlarining tashkil
   

kilish va uning xukukiy asoslari.

2. 
   Nosteril dori tayyorlashga kuyiladigan sanitar talablar.
   
3. 
   Aseptik sharoitda dori tayyorlashga kuyiladigan sanitar talablar
   
4. 
   Dorixonada sanitar talab koidalarini nazorat kilish.
   
5. 
   Ishlab chikarish xonalarini moddiy-texnik ta’minoti.
   

1. 
   Dorixona sharoitida ishlab chikarish jarayonini tashkil kilish va
   

uning xukukiy asoslari
Dorixona sharoitida dori vositalarini tayyorlash, farmatsevtika faoliyatining dori vositalar muomalasi borasida amalga oshiriladigan ishlar tarkibiga kiradi.
Uzok yillar davomida farmatsiyaning asosiy vazifasi dori vositalarini tayyorlash bulgan. Bugungi kunda xam farmatsevtika faoliyatining ushbu turi dolzarbligini saklab kolmokda. Sababi, tayyor dori turlari assortimenti axoli va davolash profilaktika muassasalarining tulik extiyojini kondira olmaydi. Shuni ta’kidlash lozimki, ayrim dori vositalarining uziga xos xususiyatlariga kura, sanoat mikyosida tayyorlash imkoni mavjud emas (Getman MA., 2008), ba’zi dori vositalar texnologik jarayon okibatida katlamlarga ajrab kolishi, parchalanishi mumkin, ba’zilari esa, tayyorlangan zaxoti iste’mol kilinishi zarur. Bularga yangi tuFilgan chakaloklarga ichirish uchun tayyorlanadigan steril eritmalar, oksidlovchi eritmalar, malxam uchun emulsion asoslar, kumushning kolloidli dori preparatlari, elektroforez uchun eritmalar, sirtga ishlatiladigan steril eritmalar (Glembotskaya G.T., 2007) ni misol kilish mumkin.
Farmatsevtika bozori ekspertlarining taxlillariga kura kator Yevropa davlatlarida xamda AKЩda oxirgi yillarda dori vositalarini ishlab chikarish bilan shuFullanadigan dorixonalar soni usib bormokda.
Uzbekiston Respublikasida SoFlikni saklash vazirligining 2018 yil 27 martdagi 17 son buyruFi bilan “Dori vositalarini va tibbiy buyumlarni tayyorlash, saklash, ularning sifatini nazorat kilish, xamda ularni rasmiylashtirish tartibi” tugrisidagi nizom tasdiklangan.
Ushbu Nizom «Dori vositalari va farmatsevtika faoliyati tuFrisida»gi Uzbekiston Respublikasi K,onuniga muvofik dori vositalari va tibbiy buyumlarni tayyorlash, tayyorlangan dori vositalarini saklash, ularning sifatini nazorat kilish va rasmiylashtirish tartibini belgilaydi.
Ushbu Nizomning talablari dori vositalari va tibbiy buyumlarni tayyorlash bilan shuFullanuvchi dorixonalarga nisbatan tatbik etiladi.
Dori vositalari va tibbiy buyumlarni tayyorlash dori vositalari va tibbiy buyumlarni tayyorlash uchun tegishli litsenziyaga ega bulgan dorixonalar tomonidan amalga oshiriladi va Uzbekiston Respublikasi SoFlikni saklash vazirligi tomonidan kullanilishi ruxsat etilgan dori moddalaridan (substansiyalardan)tayyorlanadi.
Dori vositalarini tayyorlash sanitariya me’yorlar, talablari va gigiyenik talablarga javob beradigan sharoitlarda amalga oshiriladi.
Dori vositalarini tayyorlash bilan shuFullanuvchi dorixonalar amalga oshirilayotgan farmatsevtika faoliyatining xajmiga va xususiyatiga muvofik asbob-uskunalar bilan jixozlanishi kerak.
Dori vositalari tayyorlash bilan shuFullanadigan dorixonalarda odatda uch gurux xonalar buladi:

1. 
   Ishlab chikarish xonalari:
   

Dori xarid kilish uchun keladigan shaxslarni kutish xonasi (savdo zali), retseptlarni kabul kilish xonasi bulimi, dori vositalarni tayyorlash -
assistentlar xonasi, dori vositasi uchun ishlatiladigan idishlarni yuvish xonasi, dori vositalarini saklash xonalari, sterillash xonasi, farmatsevt - analitik xonasi, dorilarni kadoklash xonalari.

2. 
   Xizmat kilish va xujalik ishlari uchun xonalar, dorixona mudirining xonasi, xodimlarning kiyinish xonalari xojatxona va x.k.
   
3. 
   Yordamchi xujalikka oid xonalar - shisha idishlar saklanadigan xona, taralar, yokilFi, xidli dori vositalar uchun, dezinfeksiya moddalari uchun xonalar, garaj va boshka xonalar.
   

Dorixonalarda dori vositalari asosan assistentlar xonasida tayyorlanadi.
Assistentlar xonasi dori vositalarini tayyorlovchi farmatsevt texnolog va farmatsevt assistentlarning mexnatlarini yengillashtirish, mexnat unumdorligini oshirish maksadida mexnatni ilmiy asosda tashkil etish koidalariga mos, yetarli ish joyiga muljallangan assistentlar stollari bilan jixozlanadi. Assistentlar stollarida tayyorlanadigan dori vositalarining turlariga (kukunlar, suyuk dorilar va xokazo) kura aloxida ish joylari ajratiladi. Bu stollarda suyuk dori vositalarini, kukunlarni, surtmalarini tayyorlash, nazorat utkazish uchun, kadoklash ishlarini bajarish uchun aloxida ish joylari bulishi lozim. Ular dori vositalarini tayyorlash uchun zaruriy bulgan kichik mexanizatsiya vositalari va boshka uskunalar bilan jixozlanadi.
Dori vositalarini tayyorlash va ularning sifatini nazorat kilishda foydalaniladigan ulchov vositalarining yarokliligi xamda anikligi, shuningdek ularni tekshirish va (yoki) kalibrlashning muntazamligi ta’minlanishi zarur.
Dorixonalarda tayyorlanadigan dori vositalari sifatini nazorat kiluvchi farmatsevt dorixonaning ichki nazorati soxasida kasbiy bilimlarga ega bulishi kerak. Kimyoviy nazoratni utkazish uchun zarur uskunalar, priborlar va reaktivlar bilan jixozlangan, sifatni nazorat kilishga doir xujjatlar bilan ta’minlangan maxsus ish urni jixozlanadi.
Konsentrlangan (kuyuklashtirilgan) eritmalarni, yarim tayyor maxsulotlarni, dorixonada tayyorlangan yarim tayyor maxsulotlarni (zagotovkalarni) dori vositalarini tayyorlashda barcha kaydlar kofo3 yoki elektron kurinishda rasmiylashtiriladigan Laboratoriya va kadoklash ishlari jurnaliga yozib kuyiladi.
Jurnalda kuyidagi ma’lumotlar kursatiladi:
-berilgan dori vositasini (xom ashyoni) nazorat kilishni utkazish sanasi va tartib rakami;
-seriya rakami;
-dori vositasining nomi, ulchov birligi, mikdori, chakana narxi (shu jumladan idishning kiymati);
-kadoklangan maxsulotning tartib rakami, ulchov birligi, mikdori, chakana narxi, shu jumladan tabletka kilingan dori preparatlari, kukun shaklidagi dori vositalari, dozalangan suyuk dori shakllari uchun tartib rakami, ulchov birligi, mikdori, chakana narxi;
-dori vositasini kadoklagan shaxsning imzosi;
-kadoklangan dori vositasini tekshirgan shaxsning imzosi, taxlil sanasi va rakami.
Jurnalning betlari rakamlangan, ip utkazib tikilgan xamda tashkilot raxbarining imzosi va muxr bilan (muxr mavjud bulgan takdirda) tasdiklangan bulishi kerak.
Dori vositalarini tayyorlash uchun ishlab chikarish xonalariga kuyiladigan sanitar talablari Uzbekistan Respublikasi SoFlikni saklash vazirligining 2016 yil 27 dekabrda tasdiklangan “Dorixonalar uchun sanitariya koidalari va ularning gigiyenik me’yorlari va jixozlariga kuyiladigan talablar” asosida amalga oshiriladi.
Dori vositalarini tayyorlash, dorixonaning kuyidagi ishlab chikarish xonalarida amalga oshiriladi:
-assistentlar xonasi;
-kadoklash xonasi;
-farmatsevt-analitik xonasi;
-konsentrlangan va yarim tayyor max,sulotni ishlab chikarish xonasi (kirish kismi bilan);
-yuvish xonasi;
-idishlarni sterillash xonasi;
-suvni xaydash xonasi;
-dezinfeksiyalash xonasi (kirish kismi bilan);
-uramlarni ochish xonasi.
Aseptik sharoitda dori vositalarni tayyorlash kuyidagi xonalarda amalga oshiriladi:
-aseptik assistentlar xonasi (kirish kismi bilan);
-kadoklash xonasi (kirish kismi bilan;
-steril eritmalarni rasmiylashitirish xonasi;
-dori turlarini sterillash xonasi;
-yuvish xonasi;
-idishlarni sterilizatsiya kilish xonasi;
-suv xaydash xonasi.

2. 
   Nosteril dori tayyorlashga kuyiladigan sanitar talablar
   

Nosteril dori shakllari tayyorlanishida ishlatiladigan dori vositalari zich berkitilgan shtanglaslarda (yoki boshka idish) da saklanishi kerak.
Nosteril dori shakllarini tayyorlashda ishlatiladigan steril idishlarni saklash muddati 3- kundan ortmasligi kerak.
Dorixonada tayyorlanadigan va kadoklangan dori vositalarni berkitish uchun tikin vositalar sterillanib saklanadi.
Dori vositalarni tayyorlashda va kadoklashda ishlatiladigan kichik mexanizatsiya vositalari ularni ishlatish kullanmasiga muvofik yuviladi xdmda zararsizlantiriladi. Agarda ishlatish kullanmasida kursatmalar
bulmasa, ish oxirida kichik mexanizatsiya vositalari ajratiladi, issik suvda (50-60⁰S) yuviladi, zararsizlantirilib, sterillanadi.
Zararsizlantiruvchi moddalar buyumlardan issik suv bilan yuvilgach, distillangan suv bilan chayiladi va toza x,olatda saklanadi. Tayyorlangan materiallarning xossalariga binoan buyumlardan zararsizlantiruvchi eritmalarni issik suvda yuvib, distillangan suvda chayib toza x,olda saklanadi.
X,ar bir smenaning boshida tarozi, shpatel, kaychilar va boshka dorixona kichik jix,ozlarini 3% vodorod peroksidi eritmasi yoki spirt - efirli aralashma bilan artiladi.
Byuretka moslamalari va tomizgichlar xdr 10 kunda konsentratlardan bushatilib, issik suv (50-60⁰S) va xantal kukuni aralashmasi bilan yoki 3% vodorod peroksidi va 0,5% yuvish vositasi eritmasi bilan yuvilib, distillangan suv bilan chayiladi. Yuvilgandan sung u yerdagi suvlarda yuvish vositalarini koldoti aniklanadi.
Dori moddani xdr tortib yoki ulchab olgandan keyin shtanglasning OFZi kismi va tikinini, shuningdek kul tarozlari doka bilan artiladi. Dokali salfetkalar fakat bir marta ishlatiladi.
Ish jarayonida ishlatiladigan koFOZli va mumlangan kapsulalar, shpatellar, iplar, assistent (kadoklash) xonasidagi kutilarda saklanadi. Yordamchi materiallar yopik javonlarda toza x,olda saklanadi.
In’eksiya uchun ishlatiladigan tozalangan suvni olinishi, tashilishi va saklanishiga kuyiladigan sanitariya talablari:

• 
  distillangan suvni olinishi va saklanishi maxsus ajratilgan distillyatsiya xonasida utkaziladi. Ushbu xonada suvni xdydash bilan boFlik bulmagan boshka ishlar bajarilmaydi. In’eksiya uchun suv aseptik blokning distillash xonasida olinadi. Bu yerda suvni xdydash bilan boFlik bulmagan xdr kanday ishlar bajarilishi man etiladi;
  
• 
  xdr kuni suv xdydashdan oldin 10-15 dakika davomida akvadistillyatordan sovutgichni yokmasdan buF utkazilishi kerak.
  

Distillangan suvning dastlabki tomchilari 15 -20 dakika davomida tukilib, keyingisi yotiladi;

• 
  ba’zan toza sterillangan va 6yF bilan ishlangan suv tuplagichlariga olingan distillangan suv xdmda in’eksiya uchun suv shisha ballonlarga yiFiladi. Suv tuplagichlar ustida “Distillangan suv”, “In’eksiya uchun suv” kabi yozuvlar bulishi kerak. Agar bir nechta suv tuplagichlar bir vaktda ishlatilsa, ularga tartib rakami kuyiladi;
  
• 
  shisha suv tuplagichlar ikkita teshikli tikinlar bilan zich berkitilishi kerak, ular ballonlar uchun moslamalarga va tagliklarga urnatiladi;
  
• 
  suv tuplagichlar shisha naychalar yordamida akvadistillyatorga biriktiriladi. Rezinali naychalar fakat shisha naychalarni biriktirish uchun ishlatiladi;
  
• 
  suv ish urinlariga ballonlarda yoki suv utkazuvchi nay - moslamalar orkali yuboriladi. Suv utkazuvchi naylar suvning sifatiga ta’sir etmaydigan materiallardan tayyorlanadi, shuningdek yuvish va zararsizlantirilishiga moslangan;
  
• 
  naylarni yuvilishi va zararsizlantirilishi suv y^ilishidan oldin 14 kunda 1 martadan kam bulmagan x,olda utkaziladi;
  
• 
  shisha va metall naylarni zararsizlantirish uchun avtoklavdan 30 dakika davomida kuchli buF yuboriladi. Polimer materiallardan, shishadan tayyorlangan naychalarni 6% vodorod peroksidi eritmasi bilan yuvib sterillanadi, sungra distillangan suv bilan yuviladi. Naychalarni tozalanishi max,sus daftarda kayd etiladi;
  
• 
  pirogen moddalardan shisha naychalar va idishlarni tozalash uchun ularni 1% kaliy permanganat eritmasi bilan 25-30 dakika davomida kayta ishlanadi. Eritmani tayyorlash uchun 10 kism 1% kaliy permanganat eritmasiga 65 kism 1,5% sulfat kislotasi eritmasi kushiladi. Naychalar kayta ishlangandan sung in’eksiya suv bilan yuviladi;
  
• 
  distillangan suvni aseptik sharoitida 3 kundan ortik saklab bulmaydi.
  
• 
  in’eksiya uchun suvni aseptik sharoitda 24 soat davomida saklash mumkin.
  

Kasalxonalar infeksion bulimlaridan kelgan idishlarni dorixonada 1% xloramin eritmasi, yangi tayyorlangan vodorod peroksidi 3% eritmasi, 0,5% yuvish vositasi eritmalarining aralashmasi yordamida
zararsizlantiriladi: Xloraminning faollangan eritmasini tayyorlash uchun xloramin oddiy suvda eritilib teng ravishda faollatgich kushiladi. Bunda idishlar faollangan xloramin bilan 30 dakika davomida
zararsizlantiriladi. (2 kun saklangan xloramin eritmasi ishlatilganda idishlarning zararsizlantrilishi 2 soatgacha uzaytiriladi).
Vodorod peroksidi va “Dezmol” eritmasi aralashmasi oddiy suvda tayyorlanadi. Ushbu eritmada idishlar 80 dakika davomida
zararsizlantiriladi. 3%-li vodorod peroksidi eritmasidan 1 litr tayyorlash uchun 120 ml pergidrol olib suv kushiladi. Shu eritmaga 5 g yuvish vositasi kushiladi.
Pergidrol va xloramin bilan ishlashda rezina kulkoplar muxofaza kiluvchi kuzoynaklar xamda 4 kavatli dokali boylagichlardan
foydalaniladi.
Yuvish vositalari ishlab chikaruvchi uramida yoki polietilen koplarda kuruk joyda saklanadi.

3. 
   Aseptik sharoitda dori tayyorlashga kuyiladigan sanitar
   

talablar
Aseptik sharoitda dori vositalarini tayyorlash uchun asosan, yirik dorixonalarda aloxida izolyatsiyalangan xonalar ajratiladi.
Aseptik sharoitda dori vositalari tayyorlanadigan xonada optimal sanitariya gigiyena sharoiti yaratish uchun dori vositalarni sterilizatsiya kiladigan avtoklavlar va boshka apparatlar kushni xona (koktoriyga)ga joylashtiriladi.
Koktoriy-dorixona xonalaridan biri bulib, unda suv xaydaladi va assistent ishiga boFlik bulgan xar xil farmatsevtik jarayonlar: damlama va kaynatmalar tayyorlash, dori vositalarni sterillash, kaynatish, buFlatish ishlari xam bajariladi.
Bazi bir dorixonalarda aseptik sharoitda dori vositasini tayyorlash uchun maxsus blok-xonalar kuriladi. Bloklar 3 ta seksiyadan iborat buladi:

1. 
   aseptik xona
   

B) sterilizitsiya xonasi

2. 
   tambur
   

Aseptik xonada steril dori vositalari tayyorlanadi. Sterilizatsiya xonasida avtoklav, 200⁰S gacha isitadigan kuritgich shkaf va boshka sterilizatsiya shkaflari urnatiladi.
Tambur (boksdan oldingi xona)da farmatsevt, sterillangan xalat kalpokcha, shippak (baxilla) larni kiyib, sungra aseptik xonaga kiradi. Bazi dorixonalarda aseptik sharoitda dori vositalar tayyorlash uchun maxsus xonalar bulmasligi natijasida, dori vositalarni kisman aseptik sharoitda tayyorlash imkonini beruvchi stol bokslardan foydalaniladi. Aseptik blok xavo tortish ventilyatsiyasi bilan jixozlanadi. Bunda mikroblar tarkalishini kamaytirish maksadida xarakatlanuvchi resirkulyatsion xavo tozalagichlar urnatilishi tavsiya etiladi.
Aseptik blokning tayyorlash, distilyatsiya, sterilizatsiya xonalarida xavoni zararsizlantirish maksadida bakteritsid nurlatgichlar urnatiladi. Ular 1-2 soatga ish vaktidan oldin yokilib ishlatiladi. Nurlatgichlarning uchirgichlari xonaga kirishda joylashtiriladi. Xonaga kirish fakat nurlatgich uchirilgandan 15 minut utgach ruxsat etiladi.
Xodimlar ishlaydigan xonalarda bakteritsid nurlatgichlar yerdan 1,8-2 m balandlikda urnatiladi.
Aseptik blokka kiritiladigan jixozlar oldindan dezinfeksiya vositalari bilan artiladi. Aseptik blokda ishlatilmaydigan jixozlarni saklanishi kat’iyan man etiladi. Aseptik blok dorixonaning boshka xonalaridan shlyuz bilan ajratiladi. Aseptik sharoitda dori vositalari tayyorlaydigan xodimlar shlyuzga kirishda steril xalat, 4-kavatli dokali nikob, kalpokcha, shippak kiyadilar. Dokali nikoblar xar 4 soatda almashtirib turilishi shart. Aseptik blokdan tashkari nosteril sanitariya kiyimida yurish man etiladi.
Sanitariya kiyimlari bikslarda sterillanadi va berkitilgan bikslarda saklanadi (saklash vakti 3 sutkadan oshmasligi kerak).
Poyafzallar ish boshlashdan oldin va ish kuni tugagach tashki tomonidan dezinfeksiyalanib, shkaf, xamda yashiklarda saklanadi.
Dori vositalarni tayyorlash uchun kerakli moddalar yopik shkaflarda shtanglaslarda toza sharoitda saklanadi. Shtanglazlar tuldirishdan oldin yuvib, sterillanadi.
Yordamchi materiallar (paxta, doka, pergament koFoz, filtrlar va boshk.) bikslarda yoki OFZi berkitiladigan shisha idishlarda yopik xolda 3 sutka saklanadi. Ochilgan materiallar 24 soat mabaynida ishlatilishi zarur.
Bikslar xar safar ochilgandan sung, germetik berkitilishi zarur. Biksdan buyumni sterillangan pinset bilan olish mumkin. Yordamchi materiallar sterillash uchun bikslarga tayyor xolatda solinadi (pergament va filtr koFOZi, kerakli ulchamlarda kesilgan dokadan tayyorlangan tamponlar).
Yuvilgan idishlarda yuvish vositalarining koldiFi va tozalik darajasi 5-ilovaga binoan tekshiriladi. Yuvilgandan sung idishlar sterillanadi, tikinlanadi va germetik berkitiladigan shkaflarda saklanadi. Shkaflar ichki tomonidan och rang buyok bilan buyaladi yoki plastik bilan koplanadi.
Aseptik sharoitda dori vositalarini tayyorlash va kadoklash uchun sterillangan idishlar 24 soatdan ortik saklanmaydi.
Katta sotimdagi ballonlarni yuvilgandan sung 30 dakika davomida 6yF bilan zararsizlantiriladi. Zararsizlantirilgandan sung ballonlar steril tikin vositalari bilan tikinlanib yoki steril pergament bilan boFlanib toza sharoitda 24 soat davomida saklanadi.
Kuz tomchilarni va in’eksion eritmalarni tikinlash uchun ularni alyuminli kalpokchalar tayyorlash va yuvish utkaziladi. In’eksion eritmalarni va kuz tomchilarni tayyorlashda kichik mexanizatsiya vositalarini kullash ularni zararsizlantirish yoki sterillash sharti bilan rudsat beriladi.
Konsentrlangan eritmalar, yarim-fabrikatlar, dorixona ichki madsulotlari aseptik sharoitda tayyorlab ularni fizik-kimyoviy dossalariga va yaroklik muddatiga muvofik saklanadi.
Aseptik blokda ishlamaydigan xodimlarga ushbu xonalarga kirish man etiladi.

4. 
   Dorixonalarda sanitar talab koidalarini nazorat kilish
   

Dori vositalarini ishlab chikarish bilan shuFullanadigan dorixonalarda ishlab chikarish xonalarining sanitariya dolatiga alodida e’tibor karatiladi va nazorat kiluvchi organlarning birinchi navbatdagi manbaasi disoblanadi. Dorixonada tayyorlanadigan dori vositalar, yarim madsulotlar, oralik madsulotlar yordamida vositalar va moddalar mikrobiologik nazorat uchun manbaa bulib dizmat kiladi.
Shuningdek, mikrobiologik tekshiruv uchun xodimlarning kullari, maxsus sanitariya kiyimboshlari, davo, damda xonadagi jidozlarni ustki kismlaridan namunalar olinadi. Dorixonada mikrobiologik tekshiruv uchun kuyidagi dorixona madsulotlaridan namunalar olinadi: tozalangan suv, ine’ksiya uchun suv, sterillangan in’eksion eritmalar, sterillizatsiya kilingandan keyingi kuz tomchilari, aseptik sharoitda sterillangan suvdan tayyorlangan kuz tomchilari, steril dori preparatlarni tayyorlash uchun ishlatiladigan substansiya, yangi tuFilgan chakaloklar va bolalar (1 yoshgacha) uchun tayyorlangan steril dori vositalar.

5. 
   Ishlab chikarish xonalarini moddiy-texnik ta’minoti
   

Assistentlar xonasi - ishlab chikarish xonalaridan asosiysi bulib, nosteril dori vositalarini, oldindan tayyorlab kuyiladigan maxsulotlarni, konsentrat va yarim fabrikatlarni tayyorlash uchun muljallangan (rangli rasm).
Assistentlar xonasi - dorixona stollari, seyf, javon, aylanma javon (vertushka)lar bilan jixozlanadi. Odatda, dorixonalarda maxsus ishlab chikarilgan namunali y^ma dorixona mebelidan foydalaniladi. Uning tarkibiga kuyidagi jixozlar kiradi:
-yiFma seksion assistentlar stoli. Stol 2,4,6 urinli standart seksiyalardan tashkil topib, tortmalar bilan jixozlangan. Stolning pastki kismida kimyoviy moddalarga chidamli plastmassadan suyuk chikindilar uchun maxsus moslamalar joylashtirilgan. Stol ustki kismiga elektrorazetka va signalizatsiya uchun tugmalar joylashtirilgan. Shuningdek, tozalangan suvni joylashtirish uchun maxsus shtativ bilan jixozlangan.

• 
  Yordamchi stol. Seksion stoldan farkli ularok, stolning pastki kismida rezina bilan koplangan assistentlar oyoFini kuyish uchun maxsus moslama mavjud. Stol tortmalar bilan jixozlangan.
  
• 
  Retseptura shishalarini saklash uchun tumba.
  

Ushbu tumba seksion assistentlar stoli balandligigacha kutarilish imkonini yaratadigan maxsus moslama bilan jixozlangan, bu ishlab chikarish jarayonida kushimcha maydon xosil kilish imkonini yaratadi.

• 
  Aylanma javonli tumba. Dori vositalarini tayyorlash jarayonida ishlatiladigan inventarni saklash uchun muljallangan. Tumbaning ichki kismida metaldan yasalgan asosga 2 ta aylanma disk joylashtirilgan.
  

Uning eshigi yarim silindr kurinitttiga. ega bulib, chap va ung tomonlariga aylanish imkonini beradi.

• 
  Stol ustida turadigan aylanma javon. Xromlangan metal asosiga 4 ta disk joylashtirilgan bulib, 3 ta tayanch tirgovich, stolning kerakli kismiga joylashtirish imkonini yaratadi. Xromlangan metal asosiga biriktirilgan 4 ta disk, maxsus moslama bilan jix,ozlangan va ularni kerakli balandlikda joylashtirish imkonini yaratadi. Ushbu javon substansiyalarni saklash uchun shtanglaslarni joylashtirishga muljallangan.
  
• 
  -Polda turadigan aylanma javon. Stol ustida turadigan aylanma javondan farkli, xromlangan metal asosini balandligi va uning kvadrat asosga joylashtirilganligidadir. Xromlangan metal asosga 6 ta disk joylashtirilgan bulib, ular substansiyalarni saklaydigan shtanglaslar uchun muljallangan.
  
• 
  Reaktivlar uchun aylanma javon. Rangsiz pleksilasdan yasalgan aylanma kalpokcha ichida metal ukka joylashgan 3 ta diskdan iborat. K,alpokcha bir vaktning uzida aylanma javon uchun eshik vazifasini bajaradi. Javon asosining pastki kismida indikator koFOZlarini saklash uchun tortma bilan jixozlangan.
  
• 
  Giyoxvand va psixotrop vositalar uchun shkaf. Ushbu shkaf kuyma pulatdan yasaladi va ok emal buyok yoki nitroemal bilan koplanadi. Shkafning orka tomonida devorga maxkamlash uchun 4 ta teshik koldirilgan bulib, eshik kulf bilan ta’minlangan. Shkaf signalizatsiya xdmda, elektr yoritkich bilan ta’minlanadi va elektr simlar kurinmas kilib joylashtirilishi zarur.
  
• 
  X,idli va rangli dori vositalar uchun shkaf. Giyoxvand va psixotrop dori vositalar uchun shkaf bilan bir xilda buladi, fakatgina signalizatsiya va eshikka joylashtiriladigan kulfi yukligi bilan farklanadi. Shkafda “Xidli va rangli dori vositalar uchun” degan yozuv bulishi kerak.
  
• 
  Dorixona telejkasi 30 kg gacha yukni dorixona ichida tashish uchun muljallangan. Uning asosiga, uz uki atrofida bemalol 4 ta tomonga aylanish imkonini beradigan Fildiraklar urnatilgan. Telejkaga 3 ta dyuralyuminiy yasalgan padnislar urnatilgan. Telejkaning birga metaldan yasalgan kismi boshka dorixona mebellarini rangiga mos xolda deksratov-ximoya bilan koplanadi.
  
• 
  Dorixona ishchi aylanma stullari. Stullar metal ukga joylashtirilgan bulib, kulay tepalikni tanlash imkonini beradi.
  

Dorixona inventarlaridan assistentlar xonasida kuyidagilar joylashtiriladi:
-turli xajmdagi xavonchalar;
-kul tarozilari;
-mor tarozisi;
-1 kg xajmgacha bulgan dorixona texnik tarozisi;
-milligrammlik toshlar tuplami;
-kadoklash uchun uskuna;
-kukunlarni kadoklash uchun apparat TK-3 (lotka izdator);
-dorixona pipetkalari;
-kaplimer;
-byuretka kurilmasi;
-suyuk dori vositalarini kadoklash uchun uskuna;
-shpritsli kadoklash uskunalari;
-avtomatik kadoklash uskunalari;
-filtrlash uskunalari;
-alyumin kalpokchalarni yopish uchun uskunalar;
Shuningdek, assistentlar stolining yopik tortmasida jarayon uchun zarur bulgan adabiyotlar va ma’lumotnomalar bulishi zarur.
Dorixonada tayyorlanadigan dori vositalarining xajmiga va turiga muvofik kuyidagi ish joylarini ajratish tavsiya etiladi;
-ichish uchun dori vositalarini tayyorlash ish joyi;
-sirtga itttlatittt uchun dori vositalarini tayyorlash ish joyi;
-ichittt uchun dori vositalarini kadoklash ish joyi;
-sirtga ishlatiladigan dori vositalari kadoklash ish joyi;
-farmatsevt-texnolog ish joyi;
-tibbiyot tashkilotlari uchun katta xajmdagi dori vositalarini tayyorlash uchun ish joyi.
-tibbiyot tashkilotlari uchun katta xajmdagi dori vositalari kadoklash uchun ish joyi;
Dori vositalarini tayyorlash ishlari dorixonada farmatsevt va farmatsevt assistentlariga yuklatiladi. Ularga kuyiladigan talablar Uzbekiston Respublikasi SoFlikni saklash vazirligi tomonidan tasdiklangan tarmok standartlarida keltirilgan. Unga kura, dori vositalarini tayyorlash bilan shuFullanadigan farmatsevt-texnolog kuyidagi talablarga javob berishi kerak:
• Uzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasini, farmatsevtika soxasini tartibga soluvchi me’yoriy va xukukiy xujjatlarni; farmatsevtika ishini tashkil kilish va dorixona tashkilotlarining iktisodiyotini, dori vositalar tayyorlash texnologiyasini, dori vositalar sifatini nazorat kilishni, sanitariya tartibini, farmatsevtik tartib, dori vositalar va tibbiyot buyumlarning marketingini, ilmiy-texnikaviy va farmatsevtika etikasini, mulokot psixologiyasini, mexnat konunchiligi assoslarini, ichki tartib koidalarini, mexnat xavfsizligi va yoyetin xavfsizligi buyicha koidalarni bilishi kerak.
Farmatsevt-texnolog lavozimiga oliy farmatsevtika ma’lumotiga ega bulgan shaxslar kabul kilinadi.
Farmatsevt assistenti lavozimiga “Farmatsiya” mutaxassisligi buyicha urta maxsus ma’lumotga ega bulgan shaxslar kabul kilinadi va ularga kuyidagi talablar kuyiladi:
• farmatsevtika soxasiga oid konun va konunosti xujjatlarini, farmatsevtika ishini tashkil kilish va iktisodiyoti asoslarini, dori
tayyorlash texnologiyasini, saklash, berish koidalarini, dori vositalar nomenklaturasini, birinchi tibbiy yordam kursatish, tibbiyot va farmatsevtika etikasini, mulokot psixologiyasini, mexnat konunchiligi asoslarini, ichki tartib koidalarini, mexnat va yo^in xavfsizligi koidalarini bilishi kerak.
Dori vositalari farmatsevt assistentlari tomonidan farmatsevt- texnolog nazorati ostida tayyorlanadi. Murakkab tarkibli va aloxida axamiyat kasb etadigan dori vositalar farmatsevt-texnolog tomonidan tayyorlanadi. Dori vositalarini tayyorlash buyicha farmatsevt-texnolog va farmatsevt-assistentining faoliyati lavozim yuriknomasi asosida amalga oshiriladi.
Dori tayyorlashdan avval farmatsevt-texnolog (farmatsevt-assistent) retseptni dikkat bilan ukib chikishi lozim, retsept tarkibiga kiruvchi ingradiyentlarni mutanosibligini va dozalarini tekshirib chikishi lozim. Farmatsevt-texnolog va farmatsevt-assistenti tayyorlangan dori vositalarini tuFriligiga va sifatiga mas’uldirlar. Ular ish joylarini talab darajasida saklagan xolda xar kuni ish boshlashdan avval dori tayyorlash inventarlari, asbob uskunalarni, ulchov asboblarini, byuretka moslamasini ishlash tartibi, dori vositalar va yordamchi vositalarining yetarliligini nazorat kilib boradilar.
Dori vositalarini tayyorlash jarayonida xar kanday shubxali vaziyatda farmatsevt assistenti, farmatsevt texnolog yoki farmatsevt-analitik bilan maslaxatlashishi lozim. Bir smenada bir nechta farmatsevt assistentlari faoliyat kursatgan takdirda, ular urtasidagi ishlar farmatsevt-texnolog tomonidan taksimlanadi. Dori vositalarini tayyorlab bulgandan sung, farmatsevt assistenti uzini nazorat kilish maksadida retseptni takroran ukishi, olingan ingradiyentlarni tuFriligini tekshirib chikadi va yozma nazorat pasportining talonini tuldiradi, sungra imzo chekib, talon bilan birga farmatsevt-texnologga beradi.
Dori vositalarini tayyorlashda aloxida e’tiborni tarkibida zaxarli, giyoxvand xamda bolalar uchun tayyorlangan dori vositalariga karatilishi lozim. Tarkibida zaxarli dori vositalari bulgan retseptlar uchun xar safar farmatsevt-assistenti, farmatsevt-texnologdan zaxarli moddaning zarur bulgan mikdorni oladi. Zaxarli dori moddasi ulchab berilgan zaxoti dori vositasini tayyorlash zarur. Bunda retseptga zaxarli modda nomi va mikdori buyicha belgi kuyiladi va tortib bergan va kabul kilgan xodimlar tomonidan imzo chekiladi. Bunday tartibli dori vositalar tayyorlangan zaxoti nazorat uchun beriladi va bemorga bergunga kadar muxsus kulflanadigan shkafda saklanadi.
Barcha bushagan shtlanglaslarni farmatsevt assistenti tuldirish uchun takdim etishi, shubxa tuFdiradigan yoki eskirib kolgan dori vositalari substansiyalari, yarimfabrikat maxsulotlari usha zaxoti aylanma javonlardan olib tashlanishi zarur.
Barcha dori vositalar assistentlar xonasida belgilangan tartib koidalarga muvofik saklanishi kerak.
Ish vaktining yakunida farmatsevt assistenti barcha tayyorlanmagan retseptlar va ish joyini keyingi smenada ishlaydigan xodimga topshiradi.
Ish joyini topshirmasdan ketish takiklanadi. X,ar smenada xodimning bitta ish joyida ishlashi tavsiya etilmaydi. Uning ish joyi uzgartilib borilishi, barcha turdagi dori vositalarini tayyorlashni uzlashtirishiga ijobiy ta’sir kursatadi. Individual dori turlarini tayyorlash jarayonini “utirgan” xolda xodim tayyorlanishi munosabati bilan kulaylik yaratish maksadida, farmatsevt assistent ish joyiga tozalangan suv yetkazilishi, boshka zarur bulgan jixozlar kul yetadigan masofada joylashtirilishi lozim. Bunda ung tomonga - ruchka, kalam, tarozi toshlar, kaychi, yelim, chap tomonda - ulchov idishlari, kapsulalar, yordamchi moddalar, stol tortmasida esa zarur adabiyotlar joylashtirilishi kerak.
Sifat nazoratini amalga oshiradigan farmatsevt texnolog barcha farmatsevt assistentlarning ish joylarini kurib turish imkoni bulgan yerda tashkil kilinishi kerak. Farmatsevtning ung tomonida reaktivlar uchun aylanma javon, retseptlar uchun nakolka, spirtovka, shtamp va shtampel yostikchasi, sifat reaktivlarini bajarish uchun planshet, ruchka, kaychi, chap tomonida sifat nazoratini kayd etish jurnallari va ishlatilgan dori vositalar uchun lotok, stol ustidagi oyna tagida zarur bulgan javonlar: sifat kimyoviy reaksiyalari, eruvchanlik, mutanosiblik va xakazolar. Stol tumbasida kalpokchalar, etiketkalar, taxlil uchun zarur bulgan moddalar joylashtiriladi. Stol tortmasida zarur adabiyotlar saklanadi.
Kddoklovchilar ish joyi farmatsevt assistentining karshisida yoki yonida tashkil etiladi. Uning ish joyi kadoklangan dori vositalar uchun tumbalar bilan jixozlanadi.
Farmatsevt-analitik xonasi, dorixonada yakka tartibda retseptlar asosida tayyorlanadigan dori vositalar, oldindan tayyorlab kuyiladigan dori vositalar, yarimfabrikat maxsulotlarning sifatini nazorat kilish uchun xizmat kiladi. Ushbu xonada farmatsevt-analitik ish joyi tashkil kilinadi. Xona farmatsevt-analitik stoli, pastga, tepaga kutariladigan va aylanma xarakatga keladigan stol, priborlar uchun stol, rayektivlar uchun shtativ, refraktometr, titrlangan eritmalar uchun aylanma javon, yoritkich va distillangan suv uchun byuretka, polyarimetr, nefelometr, kalorimetr, xavo tortgich shkaf va boshka ishlar uchun stol bilan jixozlanadi.
Farmatsevt-analitikning lavozim yuriknomasiga binoan, u kuyidagi vazifalarni bajaradi;
-dorixonaga keltirilgan va dorixonada tayyorlangan dori vositalar sifatini nazorat kilish;
-dori tayyorlash texnologiyasini tuFri bajarilishi va uslublarni kullanilishini nazorat kilish;
-sanitariya tartibiga rioya kilinishi va mexnat muxofazasi me’yorlarini saklanishi.
Ushbu vazifalarni bajarilishi uchun unga kuyidagi majburiyatlar yuklatiladi:
-dorixonaga keltirilgan va tayyorlangan dori vositalar, yarim tayyor maxsulotlar, oldindan tayyorlab kuyiladigan dori vositalarining sifatini nazorat kilittt;
-taxlil jarayonida barcha sifat nazorat turlarini, jumladan kabul kilishdagi nazoratni dori vositalari va usimlik xom ashyolarini taxlil kilishda kullash;
-dori tayyorlash texnologiyasini tuFri bajarilishi va uslublarni kullanilishini nazorat kilish;
-sanitariya tartibiga rioya kilinishi va mexnat muxofazasi me’yorlarini sakdanishini nazorat kilish.
Farmatsevt-analitik tomonidan utkazilgan barcha nazorat turlari tegishli jurnallarda kayd etiladi. (ilova)
Yuvish xonasi.
Yuvish xonasi dori vositalarni tayyorlash jarayonida ishlatiladigan idishlarni yuvish uchun xizmat kiladi. Yuvish xonasi suv xaydash xonasi bilan birlashtirilishi mumkin. Yuvish xonasi issik va sovuk suv bilan ta’minlanishi zarur. Sanitariya tartib koidalariga binoan yuvish xonasida aloxida in’eksiya uchun, kuz tomchilarini tayyorlash uchun ishlatiladigan idishlarni yuvishga karatilgan rakovina (vanna) bulishi lozim. Ushbu rakovinalarda kul yuvish takiklanadi.
Yirik dorixonalarda yuvish xonasi yuvish moslamalari ya’ni retseptura idishlarini yuvish mashinasi bilan jixozlanadi.
Ushbu mashina shisha idishlar, flakonlar va 10-500 ml xajmdagi idishlarni yuvish, chayish uchun muljallangan.
-shisha idishlarni ichki tomonini mexanik tozalash uchun moslama. Yuvish jarayonida idishlarni ichki tomonini aylanma moslama bilan tozalash uchun xizmat kiladi;
-dorixona va laboratoriya jixozlarini yuvish jarayonida ivitish uchun joyidan kuzFatiladigan vanna;
-dorixona idishlarini chayish uchun moslama.
Dori vositalarini tayyorlash va sifatini nazorat kilish jarayonida ishlatilgan shisha flakonlarni, kolba, tslindr, probirka 100-500 ml xajmdagi idishlarni 5-100 grammlik shisha bankalarni kimyoviy stakanlarni ilik suv bilan chayish uchun xizmat kiladi.
-shishadan tayyorlangan tibbiyot idishlarni chayish uchun forsunka. Ushbu chayish moslamasi idishlarning ichki kismini tozalangan suv bilan chayish uchun ishlatiladi.
Yuvish xonasi sterilizatsiya xonasi bilan birlashtirilgan bulsa, xona idishlarini sterilizatsiya kilish uchun kuruk issik xavo bilan sterilizatsiya kilish shkaflari bilan va yordamchi vositalarni sterilizatsiyasi uchun avtoklavlar bilan jixozlanadi.
Yuvish xonasi sanitar-yuvuvchining ish joyi bulib, lavozim urta maxsus ma’lumotga ega bulgan shaxslar tomonidan egallaniladi.
Sanitar yuvuvchiga kuyidagi majburiyatlar yuklatiladi.
-xar smenada kamida bir marotaba ishlab chikarish xonalarini nam laxtak bilan tozalab chikish;
-ishlab chikarish xonalarining (assistentlar, aseptik va boshkalar) kirish kismiga kuyilgan rezina gilamchasini xar smenani boshlanishiga kadar ilik suv bilan yuvib, dezinfeksiyalovchi modda bilan xullab kuyilishi kerak;
-dorixona idishlarini yuriknomaga binoan yuvib, sterilizatsiya kiilish;
-toza idishlarni saklash koidalariga rioya kilish;
-dori vositalari tayyorlash va sifatini nazorat kilish jarayonida ishlatilgan idishlarni va yordamchi materiallarni uz vaktida yigishtirib olish;
-dori turlarini tayyorlash uchun ish joylarini toza idish va yordamchi materiallar bilan ta’minlab turish;
-zaruriyat tuFilganda yoki smenada kamida bir marotaba farmatsevt- texnolog, farmatsenvt-assistent, farmatsevt-analitik, kadoklovchilarni chikindi idishlarini bushatib, tozalash;
-kurituvchi shkaflar, toza suvni y^ish moslamalari, kichik mexanizatsiya asbob-uskunalarini kullash koidalariga kat’iy rioya kilish;
-uz ish joyida sanitariya tartibi koidalariga rioya kilish Distillyatsiya xonasi.