VIII
Iqtisodiy tizim turlari
Amal qilish darajasi
Mikroiqtisodiyot
Makroiqtisodiyot
Mezoiqtisodiyot
Megaiqtisodiyot
Iqtisodiy tizimlar turkumlanishi
Turkumlashga yondashuvlar
Turkumlash mezonlari
Iqtisodiy tizim turlari
Iqtisodiy tizim modellari
Iqtisodiy jarayonlarni boshqarish mexanizmi hamda mulkchilikning ustuvor shakllariga ko‘ra iqtisodiy tizimning bir qator modellari ajratiladi.
Belgilari
Buyruqbozlikka asoslangan iqtisodiyot
- Davlat mulki ustuvorlikka ega;
- Iqtisodiy jarayonlar bir markazdan turib boshqariladi va uyg‘unlashtiriladi.
Bozor
iqtisodiyoti
- Xususiy mulk ustuvorlikka ega;
- Iqtisodiy jarayonlar bozor mexanizmi orqali tartibga solinadi.
Aralash
iqtisodiyot
- Mulkchilikning turli-tuman shakllari mavjud bo‘ladi;
- Iqtisodiy jarayonlar bozor mexanizmi bilan birga davlat tomonidan ham tartibga solinadi.
An'anaviy iqtisodiyot
- Mulkchilik munosabatlarida merosxo‘rlik va sulolalarning mavqei hukmronlik qiladi;
- Iqtisodiy jarayonlar urf-odatlar, udumlar, an'analar, ijtimoiy va diniy qoidalar yordamida tartibga solinadi;
- Natural mayda tovar xo‘jaligi xo‘jalik yuritishning ustuvor shakli hisoblanadi.
Mulkchilik munosabatlari — bu mulkka egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarruf qilish hamda ishlab chiqarish natijalarini o‘zlashtirish jarayonida vujudga keladigan iqtisodiy munosabatlardir
Mulkka egalik qilish — mulkdorlik huquqining uning egasi qo‘lida saqlanib turiishni bildiradi
Mulkdan foydalanish — bu mol - mulkning iqtisodiy faoliyatda ishlatilishi yoki ijtimoiy hayotda qo‘llanishidir. Bundan daromad olish yoki shaxsiy ehtiyojni qondirish maqsadi ko‘zda tutiladi.
Mulkni tasarruf etish — bu mol - mulkning taqdirini mustaqil hal qilishdir. Bu mulk ob'ektlarini sotish, meros qoldirish, hadya qilish, ijaraga berish kabi yo‘llar bilan ro‘y beradi.
mol - mulkni himoya qilish usullari.
mulk egalarining qonun bilan himoyalanadigan vakolatlari;
ishlab chiqarish vositalari va yaratilgan moddiy ne'matlarning muayyan shaxslarga tegishli ekanligi;
Do'stlaringiz bilan baham: |
