6-mavzu maxsus fanlarni o‘qitishni metodlari reja

6.5. Ta’lim metodlarini tanlash.
Ta’lim metodlarini tanlash birinchidan, darsda ko’zda tutilgan o’quv maqsadlariga bog’liq. Masalan, darsning maqsadi yangi bilimlarni o’rganishdan iborat bo’lsa, o’qituvchi bu bilimlarni o’zi bayon etadi yoki talabalarning kitob bilan mustaqil ishlashini tashkil qiladi.
Birinchi holda u turli xil narsalarni ko’rsatish bilan qo’shib olib boriladigan hikoya, tushuntirish, ma’ruza yoki suhbat usulidan foydalanishi mumkin. Agar darsda talabalarda amaliy ko’nikmalar hosil qilinishi kerak bo’lsa, buning uchun mashq qilish usuli qo’llaniladi.
Ikkinchidan, o’rganiladigan fanning mazmum va darsning aniq materialiga
bog’liq bo’ladi. Masalan, «Tikuv buyumlari texnologiyasi» fanida o’rganish kiyimga ishlov berishda bir xil usullar, ishlab chiqarish ta’limi darslarida esa butunlay boshqa usullar qo’llaniladi. Ayrim hollarda o’rganilayotgan texnologik jarayonlarni talabalar bevosita kuzatishlari mumkin. SHuning uchun o’qituvchi bu
kuzatishni tajribalarda yoki mehnat faoliyati jarayonida tashkil etadi. Agar ularni bevosita kuzatish mumkin bo’lmasa, o’qituvchi turli xil ko’rsatmali qurollarni namoyish qilishdan foydalanadi.
Uchinchidan, talabalarning ilgarigi tayyorgarlik darajasiga va shaxsiy tajribasiga bog’liq. Agar yangi material talabalarga butunlay notanish bo’lsa, o’qituvchi buni ko’rsatmali qurollar va tajribalarni ko’rsatish bilan qo’shib o’zi bayon qiladi.
Nihoyat, to’rtinchidan, ma’lum bir o’qitish usulini tanlash asbob-uskunalar, ko’rsatmali qurollar va o’quv jarayonining normal o’tishini ta’minlaydigan boshqa
shart-sharoitlarning borligiga, shuningdek, o’qituvchining tajribasi, ish uslubi va shaxsiy sifatlariga bog’liq. O’qituvchining vazifasi-bu shart-sharoitlarni yaxshilash
hamda o’zining pedagogik mahoratini doimo takomillashtirib borishdan iborat.
Ta’lim metodlarini tanlashda quyidagi holatlar inobatga olinishi lozim:
- zamonaviy didaktikaning etakchi g‘oyalari, ta’lim, tarbiya va rivojlantirishning umumiy maqsadlari;
- o‘rganilayotgan fan mazmuni va metodlari, mavzularining o‘ziga xosligi;
- xususiy fanlar metodikasining o‘ziga xosligi va umumdidaktik metodlarni saralashga qo‘yiluvchi talablarning o‘zaro aloqadorligi;
- muayyan dars materialining maqsadi, vazifalari va mazmuni;
- u yoki bu mavzuni o‘rganishga ajratilgan vaqt;
- ta’lim oluvchilarning yosh xususiyati, bilish imkoniyatlari, darajasi;
- ta’lim oluvchilarning darsga tayyorgarlik darajasi;
- o‘quv muassasalari, auditoriyalarning moddiy ta’minlanganlik darajasi,jihozlar, ko‘rsatmali qurollar, texnik vositalarning mavjudligi;
- o‘qituvchining imkoniyatlari, nazariy va amaliy jihatdan kasbiy
tayyorgarlik darjasi, pedagogik mahorati, shaxsiy sifatlari;
- o‘quv muassasalarida fanlararo hamkorlikning o‘rnatilganligi.
O‘qituvchi bu holatlarni inobatga olib, u yoki bu ketma-ketlikda og‘zaki,ko‘rgazmali yoki amaliy metodlarni, reproduktiv yoki mustaqil ishlarni boshqarish metodlarini nazorat va o‘z-o‘zini nazorat metodlarini tanlash borasida aniq echimlar qabul qiladi.
Mavzuni mustahkamlash uchun nazorat savollari:
1. Ta’lim metodlari deganda nimani tushunasiz?
2. O’qish va o’qitish tushunchalarini izohlab bering?
3. Ta’lim metodlari qanday tasniflanadi?
4. Og’zaki ta’lim metodlarini qanday turlari mavjud?
5. Suhbat metodini o‘ziga xos xususiyatlari nimada?
6. Og‘zaki bayon etishda o‘qituvchi nutq texnikasi qanday bo‘lishi kerak?
7. Ko’rgazmali metodlarni afzalliklarini tushuntirib bering?
8. Mashq nima?
9. Innovatsiya tushunchasiga ta’rif bering?
10. Ta’lim metodlarini tanlash qanday mezonlarga asoslanadi?