Jahon Sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) ma’lumotlariga kо‘ra, tirik organizmga ta’sir etuvchi quyidagi kimyoviy va boshqa moddalar atmosfera havosini ifloslantirayotganini e’tirof etmoqda: - Jahon Sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) ma’lumotlariga kо‘ra, tirik organizmga ta’sir etuvchi quyidagi kimyoviy va boshqa moddalar atmosfera havosini ifloslantirayotganini e’tirof etmoqda:
- - qattiq zarrachalar; (uchuvchan kullar, changlar, qum, rux oksid, silikatlar, qо‘rg‘oshin xlorid).
- - oltingugurt birikmalari; (sulfat va sulfid angidrid, vodorod sulfid, merkaptanlar).
- - organik birikmalar: (aldegidlar, uglevodorodlar va qatronlar).
- - azot birikmalari: (azot oksid, azot (P)-oksid, ammiak).
- - kislorod birikmalari: (ozon, uglerod (P)-oksid, karbonat angidrid gazi).
- - galogen birikmalari; (vodorod ftorid, vodorod xlorid).
- - radioaktiv moddalar, radioaktiv gazlar, aerozollar.
Bulardan tashqari sanoat chiqindilar - simob, qо‘rg‘oshin, marganets, berilliy, fenol, kadmiy, izopren, atsetin, toluol, benzin va boshqa moddalar ham zararlashi mumkin. - Bulardan tashqari sanoat chiqindilar - simob, qо‘rg‘oshin, marganets, berilliy, fenol, kadmiy, izopren, atsetin, toluol, benzin va boshqa moddalar ham zararlashi mumkin.
- Shahar havosi ifloslanishida eng katta manba yoqilg‘ini yoqish. Deyarli 60 % zararli gazlar avtotrasport chiqindilari hisobiga paydo bо‘ladi. Bu gazlar 200 ta turga yaqin gazlar yig‘indisidan iborat. Bunda havoga uglerod (P)-oksid, sulfid angidrid, azot (N)-oksid, va boshqa zararli gazni chiqaradi Bu gazlar shamol orqali bir necha km radiusli masofalarni ifloslantirishi mumkin.
- Hozirgi kunda atmosfera havosida har bir modda uchun yо‘l qо‘yish mumkin bо‘lgan о‘rtacha sutkalik va maksimal miqdor СҚМ 0441-03 raqamli sanitariya qoida va meyorlar bо‘yicha belgilangan.
Zaharli birikmalar qaysi yо‘l bilan organizmga tushishidan qat’iy nazar organizmning ma’lum bir a’zolarda har xil о‘zgarishlarga uchraydi. Noorganik birikmalar о‘z navbatida oksidlanishga uchraydi va a’zo hamda tо‘qimalarda erimaydigan holatda tо‘planadi (masalan, qо‘rg‘oshin, ftor va boshqalar). Kо‘pchilik zaharli birikmalar organizmda о‘z tarkibini о‘zgartirib, zaharsiz shaklga aylanib, organizmdan chiqib ketadi. Lekin organizmga tushgan о‘ta zaharli modda kо‘p miqdorda tushsa, organizmda zaharlanishni keltirib chiqaradi. - Zaharli birikmalar qaysi yо‘l bilan organizmga tushishidan qat’iy nazar organizmning ma’lum bir a’zolarda har xil о‘zgarishlarga uchraydi. Noorganik birikmalar о‘z navbatida oksidlanishga uchraydi va a’zo hamda tо‘qimalarda erimaydigan holatda tо‘planadi (masalan, qо‘rg‘oshin, ftor va boshqalar). Kо‘pchilik zaharli birikmalar organizmda о‘z tarkibini о‘zgartirib, zaharsiz shaklga aylanib, organizmdan chiqib ketadi. Lekin organizmga tushgan о‘ta zaharli modda kо‘p miqdorda tushsa, organizmda zaharlanishni keltirib chiqaradi.
- Kimyoviy birikmalar organizmga tushishi ularning fizik va kimyoviy xossalari, tashqi kо‘rinishi (gazsimon, qattiq, kukun va hokazo) va organizm sharoitida suvda hamda yog‘da erishiga bog‘liq.
Do'stlaringiz bilan baham: |
