6-Mavzu. Oniy aylanish markazi. Tekis shakl nuqtasining tezligi va tezlanishini aniqlash usullari. Tekis harakatdagi jismlarning tezlik va tezlanishlar plani. Tezliklarni qo’shish teoremasi

1-asosiy savolning bayoni: Qattik jismning tekis parallel harakati deb, jismning barcha nuqtalari biron bir qo’zg’olmas tekislikka nisbatan parallel harakatiga aytiladi.
Masalan: tekis yulda harakat qiluvchi g’ildirak, krivoship shatunli mexanizmda shatunning harakati va hakozo.

S-kesim yuzasida olingan AV to’g’ri chizig’ning xolati aniklaniladi. AV to’g’ri chizikni xisoblash sistemasiga nisbatan xolatini aniklash uchun X_a, U_a koordinatalarni va  burchak berilgan bulishi kerak. (A) nuqtani (S) kesmani xolatini aniklash uchun kutb deb kabul kilamiz.
Jismning harakati davomida X_a Y_a va  qiymatlar ham o’zgaradi. Shuning uchun jismning xar vaqtdagi holatini bilish uchun munosabatlarni bilishimiz kerak, bu munosabatlar jismning tekis-paralel harakat qonunlari bo’ladi. Demak, qattiq jismning tekis-parallel harakati jismning ilgarilanma harakati bilan, bu harakatda jism nuqtasi tezligi qutb tezligi kabi bo’ladi va jismning ushbu qutb atrofidagi aylanma harakatidan iborat bo’lar ekan.
Demak, jismning tekis-parallel harakatidagi kinematik xarakteristikalari jismning ilgarilanma harakatidagi tezlik va tezlanishlaridan va jismning A kutb atrofidagi w-burchak tezligi, - burchak tezlanishlaridan iborat bo’lar ekan.Jismning aylanma harakatini tekshirishda A kutb nuqtasini jismning turli joyidan tanlash mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Targ S.M. Nazariy mexanika qisqa kurs. 180-182 bet.
   
2. 
   O’rozboev M. Nazariy mexanika asosiy kurs.
   

Nazorat topshiriklari:
Izohli illyustrativ metodiga doir:

1. 
   Tekis-parallel harakatni nimaga urganamiz. (kategoriya-bilim)
   
2. 
   Tekis-parallel harakat konunlarini ko’rsating.
   

3. 
   Tekis-parallel harakatni qanday o’rganish kerak
   
4. 
   Tekis-parallel harakatni qanday o’rgatish kerak.