6-Mavzu. Oniy aylanish markazi. Tekis shakl nuqtasining tezligi va tezlanishini aniqlash usullari. Tekis harakatdagi jismlarning tezlik va tezlanishlar plani. Tezliklarni qo’shish teoremasi

Asosiy savollar:

1. 
   Tezliklarni oniy aylanish markazi.
   
2. 
   Tezlik plani.
   

Mavzuga oid asosiy tushuncha va iboralar: mexanizm, zveno, oniy.


1-asosiy savol bo’yicha dars maqsadi:

1. 
   Tezliklarni oniy aylanish markazi to’g’risida talabalarda bilimni shakllantirish.
   
2. 
   Tezliklarni oniy aylanish markazi yo’li bilan jism nuqtalari tezliklarini va burchak tezliklarini aniqlashni talabalarda bilimni shakllantirish.
   

Identiv o’quv maqsadlari:

1. 
   Tezliklarni oniy aylanish markazini so’zlay oladi.
   
2. 
   T.O.M. bilan mexanizm zvenolarining nuqtalarini tezliklarini va zvenolarning burchak tezliklarini aniqlashni ko’rsata oladi.
   

1-asosiy savolning bayoni: Tekis-parallel jism nuqtalarining tezliklarini topishda eng oson va oddiy usullardan biri bu tezliklarning oniy aylanish markazidir.
(S) kesim yuzasida olingan xar qanday nuqtaning tezligi shu onda nolga teng bo’lsa, bu nuqta T.O.M. bo’ladi. Faraz qilaylik vaqt oralig’ida S kesimdagi ixtiyoriy A va V nuqtalarning tezliklari V_A va V_B bo’lsin, bu tezliklar o’zaro parallel emas. U holda Aa va Vv perpendikulyar to’g’ri chiziqlarning kesishgan nuqtasi T.O.M bo’ladi.

chunki bo’ladi.

Agarda t vaqt oraligida R nuqtani kutb deb oladigan bo’lsak, A nuqtaning tezligi kuyidagicha bo’ladi.

Demak, (S) kesim yuzasida yotuvchi nuqtaning tezligi, T.O.M. atrofidagi aylanma harakat tezligiga teng bo’lar ekan.

Ya’ni, jism nuqtasining tezligi, nuqtadan to T.O.M gacha bo’lgan masofaga to’g’ri proportsional bo’lar ekan.
Xulosa:

1. 
   T.O.M topish uchun jismning ikki nuqtasining tezliklarini yo’nalishi ma’lum bo’lishi kerak.
   
2. 
   Jismning xar qanday nuqtasining tezligini topish uchun jismning ixtiyoriy bir nuqtasining yunalishi va mikdorini, boshka nuqtasining yunalishini bilish kerak bo’lar ekan.
   
3. 
   Burchak tezligi