6-mavzu: Shaxsning o‘z-o‘zini anglashi va Men konsepsiyasi. Shaxsning sotsial tasavvurlari. Shaxs tarakkiyotining psixotik, chegaralangan va nevrotik darajalari Reja

O‘z-o‘zini anglash jarayon sifatida
Bilish jarayoni bir necha parametrlar ko‘rinishida ko‘rsatilishi mumkin. K.Yasperga ko‘ra, bunday parametrlar 4ta: 1) o‘zini aktiv shaxsiyat sifatida anglash, 2) o‘zining birligini anglash, 3) o‘zining o‘xshashligini anglash, 4) o‘zinig boshqa dunyodan farqliligini anglash(ob’ektlar dunyosi va boshqa odamlar).
O‘z-o‘zini o‘xshashligini anglash, vaqtda o‘z xaqida barqaror qarashlar nuqtai nazaridan bu jarayonni ifodalaydi. Boshqa so‘zlar bilan, inson xayoti davomida bo‘lib o‘tadigan o‘zgarishlar suratida, u o‘z-o‘ziga sodiq bo‘lib qoladi. Xar doim kim bo‘lsa o‘sha ekanligini xis etgan xolda. O‘xshashlik xisini buzilishi, o‘zini o‘tmishda ra qilishi, o‘tmish va zozir o‘rtasidagi Men suratlarini uzilishi bilan bog‘liq. O‘zini atrofidagi dunyodan aloxida ekanligini anglash, Men va Men-emas tushunchasini aniq tushunilishida namoyon buladi, o‘zining shaxsiyati o‘rtasida ko‘rinmas chegara borligini va atrofdagi ob’ktlarni farqini borligini xis qiladi. Chegaralarni buzilishi, o‘zini boshqa odamlar bilan, yoki xatto jonsiz ob’ektlar bilan taqqoslashida, xamda yaqinlashish va uzoqlashish konfliktida namoyon bo‘ladi.
O‘z-o‘zini anglash natija sifatida
O‘z-o‘zini anglash jarayn sifatida o‘zining tugallanishini bilish va o‘zini anglash natijasida namoyn bo‘ladi. Albatta biz qandaydir tugallanish shartligi xaqida gapirayapmiz, chunki o‘z-o‘zini anglashni to‘xtatish va bekor vilish kam uchraydigan xodisa va u insonning xayotidagi ekstremal xodisalar bilan bog‘liq. O‘z-o‘zini anglan natija sifatida Men-konsepsiyasi terminlarida ifodalanadi.
Karl Rodjers fikriga ko‘ra, Men-konsepsiyasi o‘zining xarakteristikalari tasavvuridan va individ qobiliyatlaridan, boshqa odamlar bilan aloqa mavjudligi tasavvuridan, ob’ektlar va xarakatlar bilan bog‘liq bo‘lgan qimmatli tasavvurlardan iborat¹.
Men-konsepsiyasi – bu inson ongidagi o‘ziga bo‘lgan tasavvurlri, suratlari, baxolari sistemasidir. U o‘z ichiga boshqalar ko‘zida o‘zining qanday ko‘rinishi, qanday bo‘lishi va qanday o‘zini tutishini kiritadi. Bu aniqlashga ko‘ra Men-krnsepsiyasi, bu real va ideal Men obrazlari o‘z-o‘ziga bo‘lgan munosabatni aks natijasi (Men boshqa odamlar tasavvurida, yoki Men aksi). Men-konsepsiyasini barcha uchta qisimlariuning usullari xisoblanadi.
Usullaridan tashqari men krnsepsiyasi krgnetiv(Men-obrazi), emotsional(o‘z-o‘zini baxolash) va o‘zini tutish(shaxsning o‘z-o‘zini aniqlash strategiyasi) komponentlari bilan namoyon etiladi.